Grudzień – Komisja Europejska decyduje o uruchomieniu wobec Polski art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej
Komisja domaga się wprowadzenia zmian w ustawach o Sądzie Najwyższym (odrzucenie przepisów o obniżeniu wieku emerytalnego dla obecnych sędziów SN) i Krajowej Radzie Sądownictwa (odstąpienie od przerwania kadencji obecnych członków KRS i wybór nowych przez przedstawicieli środowiska sędziowskiego), a także przywrócenia niezależności Trybunału Konstytucyjnego.
HFPC wraz z wieloma międzynarodowymi organizacjami apelowała o podjęcie tego kroku już w lutym 2017 r. Podkreślono wtedy, że tylko tak zdecydowana reakcja jest sposobem, by Polska odpowiedziała za naruszenie zobowiązań wynikających z Traktatu o Unii Europejskiej, w tym zasady praworządności.
Cały rok – Naruszanie praw cudzoziemców podczas procedur granicznych na przejściach w Terespolu i Medyce
Polskie władze rutynowo odmawiają uchodźcom stawiającym się na granicy polsko białoruskiej oraz polsko-ukraińskiej prawa do ubiegania się o ochronę międzynarodową. Funkcjonariusze Straży Granicznej przeprowadzają rozmowy trwające 2-10 minut, po czym większości osób arbitralnie odmawiają przyjęcia wniosku o udzielenie ochrony I odsyłają ich z powrotem. W notatkach służbowych SG twierdzi, że cudzoziemcy chcieli wjechać do Polski w celach ekonomicznych.
W czterech na pięć spraw dotyczących odmowy przyjęcia wniosku, którymi zajmowaliśmy się w 2017 r., sąd uwzględnił skargi cudzoziemców. Sąd podkreślał, że sama notatka służbowa nie może być podstawą decyzji o odmowie wjazdu i w takich sytuacjach musi zostać sporządzony protokół, w którym osoba próbująca przekroczyć granicę potwierdzałaby treść swoich oświadczeń. W kilku sprawach Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał zarządzenia tymczasowe nakazujące wpuszczenie do Polski konkretnych osób na czas przeprowadzenia procedury weryfikacji wniosku o udzielenie ochrony oraz zakomunikował sprawy polskiemu rządowi. Jedna z nich dotyczy trojga Syryjczyków. Ponadto prawnicy HFPC byli zaangażowani w akcję „Na granicy" Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie.
Wrzesień – uchwalenie ustawy o Narodowym Instytucie Wolności
Narodowy Instytut Wolności to nowo powołana instytucja, która ma być odpowiedzialna za m.in. dystrybucję środków publicznych. Zdaniem HFPC ustawa stanowi odwrót od idei wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i wprowadza systemowe zagrożenie dla niezależnego funkcjonowania i rozwoju organizacji pozarządowych w Polsce.
Cały rok – stosowanie przemocy przez funkcjonariuszy służb mundurowych
Tragiczna śmierć Igora Stachowiaka nie jest, niestety, jedynym przypadkiem nieuzasadnionego stosowania przemocy przez funkcjonariuszy Policji w trakcie interwencji i zatrzymań. W 2017 r. zajmowaliśmy się m.in. sprawą śmierci nastolatka w izbie zatrzymań, a także obywatela Austrii, który zmarł po przewiezieniu go do komisariatu. Co więcej, nieprawidłowości są zauważalne też w Służbie Więziennej: w ubiegłym roku interweniowaliśmu np. w przypadkach nieudzielenia pomocy w stanie zagrożenia życia, pobicia skutego więźnia czy odmowy podania leków ciężko chorym osadzonym.
Listopad – Prace nad ustawą o „jawności" życia publicznego
Jawność życia publicznego według nowego projektu ustawy budzi wiele wątpliwości. Przepisy ograniczą możliwość udziału w procesie stanowienia prawa, nie wprowadzając jednocześnie obowiązku konsultowania tworzonych regulacji. Projekt nie zapewnia ochrony sygnalistom informującym o nieprawidłowościach (np. w przedsiębiorstwach), a czyni z nich źródło informacji na potrzeby postępowania karnego. Jednocześnie drastycznemu poszerzeniu ulega obowiązek składania oświadczeń majątkowych, który obejmie m.in. pracowników samorządowych, strażaków czy urzędników sądowych.
Cały rok – Rosnące zagrożenie dla wolności mediów
W 2017 r. obserwowaliśmy liczne próby mrożenia debaty publicznej poprzez inicjowanie przez różne instytucje państwowe postępowań grożących poważnymi sankcjami wobec dziennikarzy i stacji telewizyjnych ujawniających w interesie publicznym niewygodne informacje na temat tych organów (np. sprawa T. Piątka). Powtarzały się także ataki na dziennikarzy, zwłaszcza tych relacjonujących demonstracje i protesty (np. pobicie operatora Polsatu w Puszczy Białowieskiej czy ataki na dziennikarzy TVP). Pogłębiała się też prorządowa propaganda i nierzetelny przekaz mediów publicznych (np. przedstawianie w negatywnym świetle lekarzy rezydentów czy obywateli protestujących przeciwko reformie sądownictwa).
Marzec – Przedłużenie tymczasowego aresztowania 29 razy
Ile czasu można być tymczasowo aresztowanym? Czy blisko 8 lat mieści się w tej definicji? Czy można 29 razy przedłużać aresztowanie i powoływać się na te same argumenty? HFPC podjęła interwencję w sprawie Pana Michała, którego przypadek jest smutnym przykładem na to, że praktyka tymczasowego aresztowania jest w Polsce często nadużywana.
Cały rok – nasilenie się ataków motywowanych nienawiścią
Co kilka tygodni media informowały o kolejnych napaściach motywowanych uprzedzeniami rasowymi, ksenofobią lub homofobią. To już kolejny rok, gdy obserwujemy eskalację takich zachowań przy kompletnej bierności rządu. W styczniu apelowaliśmy do organizacji międzynarodowych, w tym OBWE i Agencji Praw Podstawowych, o interwencję i podjęcie dialogu z polskimi władzami. Jednak kolejne przejawy agresji i incydenty, do których dochodziło w ciągu 2017 r. wciąż pozostawały bez żadnego odzewu. W maju i czerwcu doszło do ataku na siedziby dwóch organizacji zajmujących się prawami osób LGBT – Kampanii Przeciw Homofobii i poznańskiej Grupy Stonewall. Ale ofiarami przemocy najczęściej stawały się jednostki: zajmowaliśmy się sprawą m.in. prześladowanego Tunezyjczyka z Lubawy, pobicia kobiety przebywającej w towarzystwie Hindusów, czy wyproszenia z autobusu obywatela Togo.
Kwiecień – Doktorant z Iraku został wydalony z Polski, bez możliwości odniesienia się do stawianych mu zarzutów
Ameer Alkhawlany, doktorant UJ pochodzący z Iraku został wydalony z Polski pomimo niezapewnienia mu prawa do obrony. Podczas postępowania o zobowiązanie do powrotu oraz postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej nie miał on żadnej możliwości odniesienia się do utajnionych dokumentów, nie sporządzono także uzasadnienia, dlaczego został on uznany za zagrażającego bezpieczeństwu. HFPC jako organizacja społeczna skierowała do sądu skargi na decyzję o zobowiązaniu do powrotu oraz na decyzję o odmowie udzielenia ochrony międzynarodowej. W listopadzie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę na odmowę udzielenia ochrony, jak również odmówił zwrócenia się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości UE.
Luty, wrzesień – Brak zapewnienia specjalistycznej pomocy medycznej dla osób pozbawionych wolności z zaburzeniami psychicznymi
Osoby z zaburzeniami psychicznymi wymagają specjalnych warunków, które będą zapobiegać nawrotom lub nasileniu się objawów chorobowych. Zasada ta dotyczy również warunków odbywania kary pozbawienia wolności. Niestety, nie było to takie oczywiste ani w przypadku pana Daniela, ani pana Juliana, naszych klientów. Obaj mężczyźni cierpią na schizofrenię, a po umieszczeniu ich w zakładach karnych nie mogli kontynuować leczenia, w związku z czym ich stan znacznie się pogorszył. W imieniu pana Daniela HFPC wniosła skargę do ETPC.
