Warunki nabycia renty rodzinnej przez członków rodziny zmarłego określa ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 887 ze zm.; dalej: ustawa emerytalna). Według jej art. 65 ust. 1 i 66 prawo do renty rodzinnej przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.
Wiek i opieka
Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Jeśli natomiast zmarły mąż nie pobierał tych świadczeń lub nie spełniał warunków do uzyskania emerytury lub renty, wdowa nie dostanie po nim renty rodzinnej.
Wdowa musi jeszcze spełniać inne warunki. Uzyska rentę rodzinną, jeśli w chwili śmierci męża osiągnęła 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu. Chodzi o takie dziecko, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli wdowa sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
Ponadto rentę rodzinną nabywa też wdowa, która osiągnęła 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, ale nie później niż w ciągu 5 lat od jego zgonu lub od zaprzestania wychowywania jednej z tych osób.
Wspólność małżeńska
Te warunki wystarczą, gdy wdowa była ze zmarłym w chwili jego śmierci we wspólności małżeńskiej. W praktyce często problematyczne bywa określenie, co należy rozumieć pod tym pojęciem. ZUS niekiedy kwestionuje istnienie wspólności małżeńskiej. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy małżonkowie mieli różne adresy zamieszkania lub wskazywali, że żyją osobno.
