500 plus nawet po minimalnym przekroczeniu dochodu - wyrok WSA

Do takiego wniosku doszedł w wyroku z 7 lutego 2019 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (sygn. akt III SA/Gd 889/16).

Czytaj także: 500 plus także na pierwsze dziecko: 41 mld zł z budżetu na świadczenia rodzinne

Kanwą sprawy była odmowa przyznania matce świadczenia z rządowego programu „500+" na pierwsze dziecko. Prezydent miasta wskazał, że dochód rodziny w 2014 roku wyniósł 807,82 zł na osobę, a tym samym przekroczone zostało o 7,82 zł kryterium dochodowe przewidziane w art.5 ust. 3 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Zgodnie z tym przepisem świadczenie wychowawcze przysługuje w wysokości 500 zł miesięcznie na dziecko w rodzinie, lecz na pierwsze dziecko tylko wówczas, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 800 zł.

Nagroda roczna

Decyzję prezydenta miasta podtrzymało Samorządowe Kolegium Odwoławcze, akceptując zarówno ustalenia faktyczne, jak i oceną prawną. W skardze na tę decyzję kobieta wyjaśniła, że przekroczenie kryterium było spowodowane tym, iż otrzymała nagrodę roczną (348,62 zł). Podkreśliła, że jej sytuacja rodzinna i majątkowa jest bardzo trudna, gdyż ojciec dziecka jest osobą chorą i nie jest w stanie łożyć alimentów w wysokości zasądzonej. Dochody, które osiąga nie pozwalają jej na godne utrzymanie i wykształcenie jej córki.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku przedstawił w tej sprawie pytanie Trybunałowi Konstytucyjnemu. Chciał się dowiedzieć czy art. 5 ust. 1 w związku z ust. 3 ustawy w zakresie w jakim uniemożliwiają nabycie prawa do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko w każdym przypadku przekroczenia kryterium dochodowego w rodzinie osoby ubiegającej się o to świadczenie. Sąd nie uzyskał jednak odpowiedzi na to pytanie, ponieważ Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie (sygn. akt P 6/17).

Nie tylko prawo ale i obowiązek

W tej sytuacji WSA postanowił dokonać wykładni prokonstytucyjnej. Powołując się na art. 2 i art. 8 ust. 1 Konstytucji wskazał, że taka wykładnia jest nie tylko prawem, ale i obowiązkiem każdego sądu. Jak wskazano w uzasadnieniu, sąd administracyjny rozpoznając sprawę nie może poprzestać na wykładni językowej (gramatycznej) przepisu prawa, którego zastosowanie ocenia, jeśli mogłaby ona prowadzić do rezultatu niezgodnego z celem ustawy i regulacjami konstytucyjnymi. Rzeczą sądu administracyjnego jest dokonanie takiej interpretacji przepisów prawa, by wyinterpretowana z nich norma prawna dała się pogodzić zarówno z najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej w postaci Konstytucji jak i z celem danej regulacji.

Sąd zwrócił uwagę, że kwota 7, 82 zł która odpowiada przekroczeniu kryterium dochodowego stanowi mniej niż 1 proc. tego kryterium.

– Rzeczywista wartość nabywcza tej kwoty jest znikoma i odpowiada wartości 1 brulionu szkolnego lub 4 biletów ulgowych jednoprzejazdowych w mieście G. – wskazał WSA. Jak wyjaśniono dalej, przekroczenie kryterium dochodowego o taką wartość pozbawiło skarżącą możliwości uzyskania materialnej pomocy państwa w wychowaniu jej dziecka w wysokości ponad 60 – krotności tego przekroczenia. Świadczenie, którego nie otrzymała wskutek przekroczenia kryterium dochodowego o 7,82 zł odpowiadało około 1/3 wysokości całego uzyskiwanego przez nią dochodu. - Roczna wartość świadczenia wychowawczego, które byłoby skarżącej przyznane, gdyby nie przekroczenie kryterium dochodowego o 7 zł 82 gr miesięcznie wynosiłaby 6 tys. zł, a zatem pozwoliłaby w wysokim stopniu zaspokoić najistotniejsze potrzeby dziecka – zaznaczono.

Zasada sprawiedliwości społecznej

Zdaniem WSA, sytuacji, w której nieznaczne przekroczenie kryterium dochodowego, arbitralnie i sztywno ustalonego przez ustawodawcę, uniemożliwia rodzinie nabycie prawa do pomocy państwa mającej na celu pokrycie bardzo znaczącej części wydatków związanych z wychowaniem dziecka (z opieką nad nim i zaspokojeniem potrzeb życiowych) nie da się pogodzić ani z celem ustawy, ani z konstytucyjną zasadą sprawiedliwości społecznej.

W podsumowaniu WSA stwierdził, że przepis art. 5 ust. 3 ustawy musi być interpretowany w ten sposób, że przekroczenie określonego w nim kryterium dochodowego o kwotę pozbawioną z punktu widzenia kosztów wychowania dzieci jakiegokolwiek ekonomicznego znaczenia - nie stoi na przeszkodzie przyznaniu świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko na podstawie powołanego przepisu.

– Odmowa przyznania świadczenia wychowawczego w takim przypadku pozostawałaby bowiem w rażącej sprzeczności zarówno z celem ustawy, jak i z urzeczywistnianymi przez Rzeczpospolitą Polską, zgodnie z art. 2 Konstytucji RP, zasadami sprawiedliwości społecznej – zakończył sąd.