To kolejny akord otwartej wojny z PiS. Prezes NIK Marian Banaś uderza w jeden z kluczowych projektów rządu poświęcony pracy dla więźniów. Składa – i to rzadkość w historii NIK – aż 15 doniesień do prokuratury o popełnieniu przestępstwa przez urzędników podległych ministrowi sprawiedliwości.

Jak ustaliła „Rzeczpospolita", sprawa ma jednak drugie dno. Jeszcze w czerwcu czynności kontrolne dotyczące realizacji programu pracy dla więźniów zostały zakończone. Nic nie wskazywało na to, jak wielka jest skala nieprawidłowości. Stwierdzono wówczas pewne mankamenty, ale nie złamanie prawa kwalifikujące się do zawiadomienia prokuratury. Tymczasem nowy prezes Marian Banaś, opierając się na tych samych wynikach kontroli, dopatrzył się przestępstw. – Jestem w szoku, poznałem ten raport w czerwcu, nie było tam słowa o złamaniu prawa – mówi nam polityk PiS z kręgu Ministerstwa Sprawiedliwości.

Już 15 doniesień

Po ciężkim dla prezesa NIK tygodniu – targach o dymisję i śledztwie w sprawie zatajenia majątku – Marian Banaś przechodzi do ofensywy. We wtorek przedstawi mediom – jak nieoficjalnie wiadomo – wyniki kontroli programu „Praca dla więźniów" ze środków Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy. W ramach tego programu rząd zapowiadał budowę 40 hal do pracy dla więźniów. Projekt pilotował Patryk Jaki – do niedawna wiceminister sprawiedliwości rządu PiS.

W finansowaniu inwestycji i remontów realizowanych w ramach programu – co wskaże prezes Banaś – miało dojść do licznych nieprawidłowości.

W 27 przypadkach przyznano zlecenia, naruszając prawo zamówień publicznych, a łączna kwota wydatkowanych w ten sposób środków ma sięgać 115 mln zł. Z kolei przez zaniżanie czynszu dzierżawionych hal przemysłowych straty mają wynieść nawet 37 mln – to ustalenia NIK, jakie poda we wtorek prezes Marian Banaś.

W efekcie Izba skieruje aż 15 zawiadomień do prokuratury (do poniedziałku wysłano siedem) o niedopełnieniu obowiązków przez dyrektorów zakładów karnych i dyrektora generalnego Służby Więziennej. Jest też zawiadomienie NIK o „wyrządzenie znacznej szkody majątkowej” w Centralnym Ośrodku Szkolenia Służby Więziennej w Kaliszu.

Raportem w Ziobrę

O wadach programu „Praca dla więźniów" – pompowaniu statystyk (zatrudniano kilkadziesiąt osób do mycia jednego korytarza) i braku nadzoru nad pracującymi – pisaliśmy wielokrotnie. Program krytykowali więziennicy, uważając, że służył głównie przedsiębiorcom do robienia biznesu.

Jednak dane pokazują plusy. – Przed wdrożeniem programu na koniec 2015 r. pracowało 36 proc. skazanych, a w październiku tego roku już 56 proc. – mówi nam Elżbieta Krakowska, rzeczniczka SW.

Skala 15 doniesień do prokuratury w efekcie kontroli to rzadkość – zanim Banaś został prezesem, nawet przy krytycznych raportach, aż tylu zawiadomień naraz nigdy nie było. Zaskakuje i to, że NIK za nowego prezesa surowiej niż za poprzednika ocenił najwyraźniej te same ustalenia kontroli. Skąd tak duża skala zawiadomień? – Można skierować jedno zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu przestępstwa, obejmujące wiele zdarzeń czy podmiotów albo ująć nieprawidłowości w wielu osobnych doniesieniach. Może, żeby zrobić większe wrażeniem prezes Banaś taką formę wybrał – uważa jeden z kontrolerów NIK.

Więziennictwo podlega politycznie ministrowi sprawiedliwości Zbigniewowi Ziobrze. Czy raport o więźniach prezes Banaś wybrał nieprzypadkowo, by zemścić się za śledztwo, jakie wszczęła prokuratura w sprawie jego oświadczeń majątkowych?

– Na to wygląda. Bo jak inaczej wytłumaczyć zupełnie odmienną niż jeszcze kilka miesięcy temu ocenę? – uważa jeden z naszych rozmówców.

Za taką teorią przemawia coś jeszcze: kolejnym raportem, którym Banaś uderzy w rząd – według naszych nieoficjalnych informacji – będzie kontrola spółki GetBack – niekorzystna dla Komisji Nadzoru Finansowego za czasu rządu PiS. To przez spóźnioną reakcję KNF prezes GetBacku Konrad K. mógł „rozwinąć skrzydła". W efekcie afery GetBacku – na co są dowody w śledztwie warszawskiej prokuratury – blisko pół tysiąca klientów straciło 91 mln zł (to stan obecny).

Raport w sprawie Getbacku ma być gotowy lada dzień i będzie miał szczególny polityczny wymiar. Zostanie ogłoszony w tym samym czasie, kiedy – według informacji tygodnika „Wprost" – w centrali PiS forsowany jest pomysł, by szefową sztabu kampanii Andrzeja Dudy została Beata Szydło. To ona, kiedy była premierem, miała nadzór nad KNF, kiedy GetBack naciągał klientów na feralne obligacje, na których stracili oszczędności. Szydło jest dziś europosłanką, a pięć lat temu prowadziła Dudzie kampanię.

Zwlekanie z KAS

Prezes NIK ma prawo jedne raporty z kontroli eksponować – zwłaszcza dotyczące kwestii strategicznych – inne traktować mniej priorytetowo. Jednak dobór budzi wątpliwości. Jak pisaliśmy, NIK kierowany przez Banasia wstrzymuje z kolei publikację raportu krytycznego dla reformy Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Już na początku października raport był gotowy, ale dotąd z niejasnych powodów nie ukazał się publicznie. Wiemy, że ten raport NIK jest krytyczny i – co nadaje pikanterii sprawie – ocenia właśnie pracę obecnego prezesa Izby Mariana Banasia. Jakie uwagi ma NIK do reformy KAS? Chodzi głównie o sposób wygaszania stosunków pracy, przekształcania Służby Celnej w umowy o pracę czy zlecenia. Zastrzeżenia budziło też przygotowanie reformy.