Pierwszy od 2009 r. marcowy wzrost stopy bezrobocia i największe od 2012 r. tąpnięcie sprzedaży detalicznej – to będą pierwsze gospodarcze efekty ograniczeń wprowadzonych przez rząd w celu zahamowania epidemii Covid-19. To jednak tylko początek zniszczeń, które spowoduje walka z wirusem.
W najbliższych tygodniach GUS opublikuje dane dotyczące koniunktury w polskiej gospodarce w marcu. O to, jaki pokażą obraz, zapytaliśmy 25 ekonomistów oraz zespoły analityczne. – Marzec był miesiącem dwóch różnych gospodarczych światów. W pierwszych dwóch tygodniach gospodarka solidnie rosła, a ograniczenia podażowe i popytowe w handlu zagranicznym istotnie determinowały kondycję tylko pojedynczych branż i firm. W połowie miesiąca zaciągnięto ręczny hamulec – mówi Marta Petka-Zagajewska, kierownik zespołu analiz makroekonomicznych w PKO BP.
Czytaj także: Amerykański bank: Tarcza nie ochroni Polski przed recesją
O tym, jak funkcjonuje gospodarka na hamulcu, świadczyć będą m.in. wyniki sprzedaży detalicznej. Ankietowani przez „Rzeczpospolitą" ekonomiści przeciętnie szacują, że sprzedaż (w cenach stałych) spadła o 2 proc. rok do roku, po zwyżce o 7,3 proc. w lutym. Byłaby to pierwsza zniżka tego wskaźnika od lutego 2013 r. Nie brak przy tym głosów, że sprzedaż załamała się nawet o ponad 10 proc. rok do roku. Byłby to wynik najsłabszy od 2006 r.
Ekonomiści podkreślają jednak, że nawet w kolejnych miesiącach dane publikowane w cyklu comiesięcznym mogą malować zbyt optymistyczny obraz polskiej gospodarki. W znikomym stopniu oddają one bowiem koniunkturę w sektorze usługowym, który na ograniczeniach w kontaktach społecznych ucierpiał najbardziej. Skalę załamania pokaże dopiero odczyt PKB za II kwartał, który poznamy w sierpniu.
Czytaj także: #RZECZoBIZNESIE: Mirosław Gronicki: Trzeba ratować produkcję
W całym 2020 r., jak przeciętnie oczekują ankietowani przez nas ekonomiści, PKB spadnie o 2,6 proc. I to przy założeniu, że od czerwca ograniczenia aktywności ekonomicznej będą znoszone. A to jest coraz bardziej wątpliwe. Nawet analitycy mBanku, którzy jeszcze tydzień temu spodziewali się, że walka z epidemią Covid-19 doprowadzi jedynie do stagnacji w Polsce, obecnie oczekują spadku PKB o ponad 4 proc.
– Im dłużej trwają ograniczenia aktywności, tym nieproporcjonalnie większa i trudniejsza do odwrócenia staje się szkoda dla gospodarki – ostrzega Piotr Kalisz, główny ekonomista banku Citi Handlowy, który spodziewa się w 2020 r. zniżki PKB o co najmniej 3,2 proc.
Zagadkowy handel
W jej ocenie jednym z sektorów, które już w marcu wyraźnie odczuły skutki ograniczeń wprowadzonych przez rząd w celu stłumienia epidemii, jest handel detaliczny. – Na wynikach sprzedaży detalicznej (GUS mierzy ją w sklepach zatrudniających co najmniej 10 osób – red.) silnie zaważy zamknięcie galerii handlowych i wielu innych sklepów przy zachowaniu w wielu przypadkach jedynie kanału sprzedaży internetowej. Oczekujemy spadku sprzedaży o 6,5 proc. rok do roku w ujęciu realnym, co byłoby najsłabszym wynikiem od 2005 r. – mówi Petka-Zagajewska.
W prognozach sprzedaży widać jednak ogromne rozbieżności, co pokazuje bezprecedensowy charakter szoku, z jakim boryka się polska gospodarka. Pesymiści sądzą, że sprzedaż mogła załamać się o blisko 30 proc. rok do roku, podczas gdy zdaniem optymistów mogła wzrosnąć o nawet 10 proc. rok do roku. Ci ostatni wskazują, że pierwszą reakcją Polaków na wybuch epidemii były zakupy żywności i artykułów higienicznych na zapas. Dodatkowo, jak podkreśla Paweł Radwański, ekonomista z BNP Paribas, w marcu prawdopodobnie utrzymywał się jeszcze szybki wzrost płac. Ekonomiści przeciętnie szacują, że średnie wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw zwiększyło się o 6,4 proc. rok do roku, po zwyżce o 7,7 proc. w lutym. Choć część firm mogła już zatrzymać wszelkie podwyżki, inne oferowały pracownikom premie przeciwdziałające absencji.
Bezrobocie już rośnie
Negatywny wpływ epidemii na rynek pracy uwidoczni się jednak prawdopodobnie w danych dotyczących bezrobocia. – Osoby zatrudnione w oparciu o umowy cywilne mogą szybko zasilić szeregi bezrobotnych. Dlatego marzec mógł nie przynieść sezonowego spadku stopy bezrobocia – tłumaczy Grzegorz Maliszewski, główny ekonomista Banku Millennium.
Ankietowani przez „Rzeczpospolitą" ekonomiści przeciętnie szacują, że w marcu stopa bezrobocia wzrosła do 5,6 proc., z 5,5 proc. w lutym. Choć na pierwszy rzut oka to zmiana kosmetyczna, wskaźnik ten poprzednio wzrósł w marcu w 2009 r. Zwykle w tym miesiącu maleje nawet o 0,4 pkt proc. wobec lutego z powodu wzrostu zapotrzebowania na pracowników sezonowych.
– To, jak silny wzrost bezrobocia spowoduje obecny kryzys, będzie zależało częściowo od skuteczności działań osłonowych rządu. Wzrostu bezrobocia nie da się jednak uniknąć – ocenia Maliszewski. Według niego w kolejnych miesiącach stopa bezrobocia nie przekroczy 7 proc., ale przy założeniu, że tzw. tarcza antykryzysowa zostanie zwiększona i szybko wprowadzona w życie. Jeśli tak się nie stanie, wskaźnik ten może przebić 8 proc.
Dużą niepewność ekonomistów co do tego, jakie zaburzenia w gospodarce wywołała walka z epidemią, zdradzają szacunki dotyczące produkcji sprzedanej przemysłu. Część spośród 25 analityków i zespołów analitycznych uczestniczących w naszej ankiecie ocenia, że produkcja wzrosła o nawet 8 proc. rok do roku, część zaś liczy się z jej równie silnym spadkiem.
– Wiele zakładów przemysłowych ogłosiło przestoje, jednak nie będzie to widoczne w wynikach produkcji sprzedanej już teraz. Fabryki były w stanie w krótkim terminie sprzedawać zapasy i finalizować stare zamówienia – ocenia Marcin Mazurek, nowy główny ekonomista mBanku (od wtorku zastąpił na tym stanowisku Ernesta Pytlarczyka). – Popyt zamarł i już w kwietniu gospodarka zsynchronizuje się na bardzo niskim poziomie aktywności. Oczekujemy potężnego spadku PKB w II kwartale, a o jego V-kształtnym odbiciu można zapomnieć – dodaje.
Załamanie ukryte przed statystykami
Ekonomiści podkreślają, że nawet w kolejnych miesiącach dane publikowane w cyklu comiesięcznym nie będą dobrze oddawały skali załamania aktywności ekonomicznej nad Wisłą. – Wielkim nieobecnym w tych danych jest sektor usług, który jest częścią gospodarki najsilniej i najszybciej dotkniętą negatywnymi skutkami pandemii – tłumaczy Petka-Zagajewska. – Obraz płynący z miesięcznych wskazań wciąż może być nadmiernie optymistyczny wobec tego, co pokażą odczyty PKB – dodaje.
Jak przeciętnie oceniają ankietowani przez „Rzeczpospolitą" analitycy makroekonomiczni, tylko dwa słabe tygodnie marca wystarczą, aby stłumić wzrost PKB w całym I kwartale do zaledwie 1,6 proc. rok do roku, z 3,2 proc. w IV kwartale ub.r. Drugi kwartał będzie już okresem głębokiej recesji, która zaważy na dynamice PKB w całym roku, która pierwszy raz od 1991 r. będzie ujemna. Przeciętnie ekonomiści spodziewają się obecnie zniżki PKB o 2,6 proc. Nawet analitycy mBanku, którzy jeszcze tydzień temu liczyli na stagnację gospodarki, teraz spodziewają się tąpnięcia PKB o ponad 4 proc.
