Sprawa dotyczy pana Andrieja, który urodził się na Litwie, gdzie przebywali jego rodzice, obywatele Białorusi. Nigdy nie posiadał odrębnego paszportu, a granicę przekroczył z rodzicami, wpisany do ich paszportów jako małe dziecko. Po powrocie do kraju pochodzenia był traktowany jako cudzoziemiec, a gdy próbował uzyskać obywatelstwo, władze białoruskie oceniły, że jego nadanie nie jest możliwe. W ich opinii mężczyzna powinien ubiegać się o obywatelstwo litewskie. Z kolei władze Litwy twierdzą, że nie spełnia on wymogów krajowej ustawy o obywatelstwie.

Pobyt czasowy w Polsce

Od 2016 r. mężczyzna przebywa w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy. Od tamtej pory już dwukrotnie zwracał się do Prezydenta o nadanie obywatelstwa, lecz otrzymał negatywne decyzje. Jednak w międzyczasie zarówno jego żona, jak i córka otrzymały polskie obywatelstwo.

Zezwolenie na pobyt czasowy pana Andrieja jest ważne do 2019 roku. Aby móc przedłużyć takie pozwolenie, wymaganie jest przedstawienie dokumentu potwierdzającego tożsamość, lecz mężczyzna nie posiada paszportu ani dowodu osobistego, ponieważ państwa, w których wcześniej mieszkał, nie uznają go za swojego obywatela. Ta sytuacja może doprowadzić do tego, że po wygaśnięciu obecnego zezwolenia władze uznają, że pan Andriej przebywa w Polsce nielegalnie. W związku z tym może trafić nawet na dwa lata do strzeżonego ośrodka dla cudzoziemców w oczekiwaniu na wydalenie z Polski.

Pan Andrei mieszka w Polsce wraz z rodziną, tutaj też pracuje, mówi biegle po polsku. Chciałby osiedlić się tu na stałe. Dzięki nadaniu obywatelstwa mógłby zrealizować te plany i skończyłyby się jego kłopoty z udowadnianiem swojej tożsamości.

Trudna sytuacja bezpaństwowców

Osoby nieposiadające jakiegokolwiek obywatelstwa doświadczają wielu negatywnych konsekwencji. „Sytuacja prawna takich osób jest niezwykle skomplikowana: nie posiadają dowodów osobistych ani paszportów, w związku z czym nie mogą swobodnie podróżować. A w Polsce nie istnieją przyjazne procedury, mające na celu ułatwienie zalegalizowania pobytu bezpaństwowców" – mówi adw. Ewa Ostaszewska-Żuk, prawniczka HFPC.

Utrudnienia pojawiają się także w każdej sytuacji życiowej, gdzie konieczne jest potwierdzenie swojej tożsamości: przy otwieraniu rachunku bankowego, zakupach na raty, opłacaniu rachunków, wynajęciu mieszkania czy podpisywaniu dowolnej umowy.

Wagę problemów, z którymi spotykają się osoby nieposiadające żadnego obywatelstwa, dostrzegła społeczność międzynarodowa. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka określa, że każdy człowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa. To uprawnienie zobowiązuje też państwa do unikania bezpaństwowości, co szczegółowo określa szczegółowo Europejska Konwencja o Obywatelstwie.

Kolejny taki przypadek

Pan Andrei jest kolejną osobą nieposiadającą żadnego obywatelstwa, której pomaga HFPC. W 2017 r. Fundacja zajmowała się sprawą pochodzącej z Ukrainy Viktorii, która od kilkunastu lat mieszkała w Polsce i utraciła swoje pierwotne obywatelstwo przez błąd urzędu.