Prawodawca wskazuje także w ust. 4 art. 15zoa ustawy antywirusowej, że powyższy wyjątkowy sposób obliczania relacji z art. 242 u.f.p. ma zastosowanie także do jej ustalenia na koniec roku budżetowego 2020. Pod uwagę należy wziąć wyłącznie wykonane wydatki i powstały ubytek.
PRZYKŁAD
Powyższą zasadę można przedstawić za pomocą równania:
Wb+Wbcovid+Ud?Db+P
w którym: Wb – to kwota wydatków bieżących w 2020 r. nie będących jednocześnie Wbcovid;
Wbcovid – to kwota wydatków bieżących ponoszonych w celu realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 sfinansowanych z określonych w ustawie źródeł w 2020 r.,
Ud – to kwota ubytku w dochodach w 2020 r.;
Db – to kwota dochodów bieżących w 2020 r.,
P – to kwota powiększenia kwoty dochodów bieżących przypadającego w 2020 r. zgodnie z ustawą.
Rozluźnienie indywidualnego wskaźnika zadłużenia
Rygorystycznym ograniczeniem zadłużania się samorządów jest obliczany corocznie ich indywidualny wskaźnik zadłużenia („IWZ") (art. 243 u.f.p.). Określa on zasadniczo zdolność „kredytową" j.s.t. Uzależniona jest ona w dużej mierze od relacji wysokości kwot przeznaczanych na spłatę zobowiązań dłużnych do dochodów bieżących jednostki. Skutki jej przekroczenia (uchwalenia budżetu) są tożsame jak w przypadku zasady z art. 242 u.f.p. (>patrz wyżej).
WAŻNE
W art. 15zob Ustawy antywirusowej stwierdzono, że ograniczenia okres?lonego w art. 243 ust. 1 u.f.p. w zakresie spłaty zobowia?zan? j.s.t., nie stosuje sie? do wykupo?w papiero?w wartos?ciowych, spłaty rat kredyto?w i poz?yczek wraz z nalez?nymi odsetkami i dyskontem, odpowiednio emitowanych lub zacia?gnie?tych w 2020 r. do ro?wnowartos?ci kwoty ubytku w wykonanych dochodach jednostki be?da?cego skutkiem wysta?pienia COVID-19.
Lewa strona relacji z art. 243 u.f.p. nie powinna zatem uwzględniać wskazanych wyżej tytułów dłużnych z zachowaniem ogólnej granicy kwotowej.
Jeżeli j.s.t. zdecyduje się na zastosowanie powyższego odstępstwa konieczne będzie, by na koniec roku budz?etowego 2020 ła?czna kwota długu tej j.s.t. nie przekroczyła 80 proc. wykonanych dochodo?w ogo?łem. Ponadto w trakcie roku budz?etowego 2020 ła?czna kwota długu tej j.s.t. na koniec kwartału nie moz?e przekraczac? 80 proc. planowanych dochodo?w (art. 15zoc). W innych przypadkach zasady te nie wiążą j.s.t.
Dodatkowo przy ustalaniu wskaźnika wydatki bieżące będą pomniejszone o kwotę wydatków biez?a?cych na obsługe? długu oraz wydatki biez?a?ce poniesione w 2020 r. w celu realizacji zadan? zwia?zanych z przeciwdziałaniem COVID-19 (art. 15zob ust. 2).
WAŻNE
Zaciągnięcie zobowiązania dłużnego, podlegającego wyłączeniu spod IWZ musi zostać poprzedzone uzyskaniem opinii regionalnej izby obrachunkowej (art. 15zob ust. 3). Jest ona jednak niewiążąca. Może jednak być istotna dla instytucji finansowej udzielającej kredytu czy pożyczki.
Zawieszenie janosikowego
Odciążeniem dla wydatków samorządowych ma być również odroczenie wpłat janosikowego w czerwcu i lipcu bieżącego roku (art. 15 zoe). Nieprzekazane wpłaty nie będą podlegać jednak umorzeniu.
WAŻNE
Nieprzekazane wpłaty janosikowego j.s.t. będą zobligowane uiścić w równych częściach w miesia?cach sierpien? – grudzien? 2020 r., wraz z ratami nalez?nymi za te miesia?ce.
Nieruchomości lokalne
Organ stanowiący j.s.t. może podjąć uchwałę po otrzymaniu zgłoszenia przedsiębiorcy i innych podmiotów uprawnionych w art. 15ja i 15jd ustawy antywirusowej o pomniejszeniu opłaty rocznej z tytułu uz?ytkowania wieczystego lub niepobieraniu czynszu najmu i dzierz?awy oraz opłaty za użytkowanie za okres kolejnych trzech miesie?cy w 2020 r. naste?puja?cych po miesia?cu, w kto?rym dokonano zgłoszenia w odniesieniu do nieruchomości, które znajdują się w zasobie nieruchomości tej j.s.t.
Zastosowanie wyżej opisanych ulg przez j.s.t. wymaga zgodnie z art. 15jd Ustawy antywirusowej podjęcia stosownej uchwały. Może ona obejmować obydwa rodzaje zwolnień z płatności dotyczących nieruchomości komunalnych bądź wyłącznie jeden z nich. Ważne jest jednak, by pamiętać o odpowiednim stosowaniu art. 15ja–15jc ustawy antywirusowej. W tym kontekście należy w uchwale określić katalog podmiotów uprawnionych do skorzystania ze zwolnienia (art. 15ja i 15jb) oraz wymogi formalne dotyczące zgłoszenia wraz z definicją spadku obrotów gospodarczych (art. 15jc ust. 1-3). Możliwe jest także dokonanie stosownego odesłania do właściwych przepisów ustawy antywirusowej w tym zakresie, które mają być stosowane odpowiednio lub przytoczenie modyfikacji. W uchwale powinny znaleźć się postanowienia dotyczące uprawnień organu do weryfikacji zgłoszenia i skutków w przypadku weryfikacji negatywnej (art. 15jc ust. 4-5).
WAŻNE
Omawiane rozwiązanie może być zastosowane do nalez?nos?ci z tytułu umo?w najmu, dzierz?awy lub uz?ytkowania zawartych w okresie poprzedzaja?cym wprowadzenie stanu zagroz?enia epidemicznego i stanu epidemii z powodu COVID-19 (art. 15je). O rozszerzeniu zwolnienia decyduje organ stanowiący j.s.t. w uchwale.
Fundusz korkowy do uruchomienia
Samorządowcy zabiegali również o możliwość uruchomienia środków zgromadzonych na specjalnych funduszach alkoholowych w związku z uzyskiwanymi dochodami z tytułu udzielania zezwoleń na sprzedaż i obrót napojami alkoholowymi. Odpowiedni samorządowi dysponenci tych środków zgodnie z ustawą z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (zarząd województwa oraz wójt) będą mogli wykorzystać środki pochodzące z pobieranych opłat na działania związane z przeciwdziałaniem COVID–19 (art. 15qb i 15qc ustawy antywirusowej).
WAŻNE
Rozszerzenie katalogu celów wydatkowania środków z funduszu korkowego obowiązywać będzie wyłącznie do 31 grudnia 2020 r. Pamiętać jednak należy o szczególnej staranności w dokonywaniu takich czynności, gdyż organy nadzoru w odniesieniu do środków z funduszu alkoholowego bardzo ściśle interpretują w swym orzecznictwie ustawowe cele i możliwości ich wydatkowania.
komentarz eksperta
Bartłomiej Ślemp, Associate w Praktyce Infrastrukturze i Energetyki kancelarii Domański Zakrzewski Palinka, Zakład Praw Człowieka WPiA UW, kierownik projektu badawczego dotyczącego finansowania jednostek samorządu lokalnego
Należy ocenić pozytywnie wprowadzone czasowe zmiany, mające na celu polepszenie sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w dobie pandemii koronawirusa. Choć zostały uchwalone blisko trzy miesiące po rozpoczęciu występowania jej skutków, z pewnością pozwolą na chwilowe utrzymanie płynności samorządów.
Trzeba jednak wskazać, że złagodzenie reguł budżetowych w zakresie możliwości większego zadłużania się samorządów w zasadzie zostało przewidziane jedynie w obecnym roku budżetowym. Wydaje się, że skutki ekonomiczne obecnej sytuacji budżety samorządów odczuwać będą nie tylko w roku 2020, a konieczność ponoszenia wydatków bieżących na przeciwdziałanie COVID-19 - w tym wydatków pośrednio z przeciwdziałaniem związanych - również będzie trwała dłużej niż w perspektywie kolejnych 6 miesięcy. Uwaga ta ma szczególne znaczenie do przedsięwzięć wieloletnich, w których takie wydatki mogłyby występować. Ciekawym rozwiązaniem byłoby umożliwienie tworzenia j.s.t. specjalnych programów wieloletnich, z których wydatki byłyby przeznaczone na walkę ze skutkami COVID-19 i były wyłączone spod wskazanych ograniczeń finansów publicznych.
Należy również wziąć pod uwagę fakt, że samo „rozluźnienie" zasad zadłużania się jest korzystnie, natomiast w perspektywie długoterminowej jednostce pozostaje spore zobowiązanie dłużne do spłacenia, na które musi wygospodarować stosowne środki finansowe.
Brak jest w związku z powyższym mechanizmów korygujących ubytki w dochodach j.s.t. z budżetu państwa, np. specjalna subwencja bądź dotacja celowa, modyfikacja dotychczasowej części wyrównawczej subwencji ogólnej. Wydaje się, że wartym rozważenia rozwiązaniem jest czasowe rozszerzenie dochodów własnych j.s.t., np. poprzez zwiększenie udziału we wpływach z podatków PIT i CIT. Ponadto należałoby także zastanowić się nad specjalnym pakietem inwestycyjnym dla samorządów, które oferowałyby fundusze państwowe, np. PFR.
Rozwiązaniem preferowanym w zakresie płatności janosikowego powinno być jego umorzenie, choćby w części. W celu złagodzenia skali skutków umorzenia dla potencjalnych beneficjentów mogłoby ono mieć zastosowanie wyłącznie od pewnych progów kwotowych związanych z sytuacją ekonomiczną (dochodową) płatnika, czy proporcjonalnie do występującego ubytku w jego dochodach.
Klasyfikacja wydatków
Jednostki samorządu każdorazowo planując i dokonując wydatki z budżetu powinny dodatkowo klasyfikować je jako ponoszone bądź nie w celu zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19. Powyższe dotyczy także wydatków już wykonanych. Granicą początkową ponoszenia wydatków (czasową), choć nieokreśloną wprost w ustawie, powinien być dzień realizacji wydatków w obecnym roku budżetowym, w którym działania j.s.t. były związane z przeciwdziałaniem COVID-19, czyli w praktyce w czasie obowiązywania stanu epidemii oraz zagrożenia epidemicznego. Nie jest jednak wykluczone ponoszenie ich wcześniej, aczkolwiek przypadek taki wymagałby jeszcze bardziej szczegółowego wyjaśnienia. Wydatkami istotnymi dla zastosowania szczególnych rozwiązań są wyłącznie wydatki bieżące.