Największe problemy zdrowotne, jakie dotyczą społeczeństw na całym świecie, to według WHO epidemie chorób takich jak odra i błonica, którym można zapobiegać przy stosowaniu szczepionek, coraz większa liczba lekoopornych patogenów, otyłość i brak aktywności fizycznej i przede wszystkim zanieczyszczenie środowiska naturalnego oraz zmiany klimatu. Oto lista 10 z wielu kwestii, na których w najbliższych latach zamierza się koncentrować WHO.
1. Zanieczyszczenie powietrza i zmiany klimatyczne
Codziennie dziewięć na dziesięć osób oddycha zanieczyszczonym powietrzem. W 2019 r. WHO uważa zanieczyszczenie powietrza za największe zagrożenie dla środowiska naturalnago i dla zdrowia. Toksyczne substancje znajdujące się w zanieczyszczonym powietrzu mogą przeniknąć do układu oddechowego i krążenia, uszkadzając płuca, serce i mózg. 7 milionów ludzi co roku przedwcześnie umiera z powodu chorób takich jak rak, udar, choroba serca i płuc. Około 90 proc. tych zgonów ma miejsce w krajach o niskim i średnim dochodzie, o wysokim poziomie emisji pyłów pochodzących z przemysłu, transportu i rolnictwa, a także paliw stosowanych w złej jakości domowych piecach i kuchenkach.
Zanieczyszczenie powietrza przyczynia się również do zmiany klimatu. WHO przewiduje, że zmiany klimatyczne przy pomiędzy 2030 a 2050 rokiem będą odpowiedzialne za 250 000 dodatkowych zgonów rocznie, spowodowanych m.in. niedożywieniem, malarią, biegunką.
2. Choroby niezakaźne
Choroby niezakaźne, takie jak cukrzyca, rak i choroby serca, wspólnie odpowiadają za ponad 70 proc. wszystkich zgonów na świecie, czyli ok. 41 milionów ludzi. Wśród nich 15 milionów osób umiera przedwcześnie, w wieku od 30 do 69 lat. Ponad 85 proc. przedwczesnych zgonów dotyczy krajów o niskim i średnim dochodzie.
Za wzrost liczby zachorowań zgodnie z raportem WHO odpowiada 5 głównych czynników ryzyka: palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej, szkodliwe spożywanie alkoholu, niezdrowa dietą i zanieczyszczenie powietrza. WHO zwraca uwagę, że są to czynniki, które nasilają zarazem problemy ze zdrowiem psychicznym, również wśród nastolatków i młodych dorosłych.
3. Globalna pandemia grypy
WHO prognozuje, że świat stanie w obliczu kolejnej pandemii grypy - jedyne, czego nie wiemy, to kiedy uderzy i jak ciężki będzie miała przebieg.
WHO stale monitoruje cyrkulację wirusów grypy w celu wykrycia potencjalnych szczepów pandemicznych, w działania te zaangażowane są 153 instytucje w 114 krajach.
4. Bieda i złe warunki życia
Ponad 1,6 miliarda ludzi (22 proc. globalnej populacji) żyje w warunkach, które nie pozwalają im cieszyć się zdrowiem ze względu na biedę, brak dostępu do higieny, wojny i katastrofy naturalne.
WHO deklaruje działania w tych krajach w celu wzmocnienia systemów opieki zdrowotnej, aby były lepiej przygotowane do wykrywania i reagowania na epidemie, a także by mogły świadczyć usługi medyczne, w tym zapewnić szczepienia.
5. Oporność na antybiotyki
Rosnąca oporność bakterii, pasożytów, wirusów i grzybów na antybiotyki oraz leki przeciwwirusowe grozi powrotem do czasów, gdy nie byliśmy w stanie skutecznie leczyć takich chorób jak zapalenie płuc, gruźlica, rzeżączka czy salmonelloza. Niemożność zapobiegania infekcjom może poważnie zagrozić również takim procedurom jak chemioterapia.
Jak raportuje WHO, oporność na antybiotyki stanowi ogromną przeszkodę w walce z gruźlicą, która powoduje, że co roku umiera na nią 1,6 miliona osób. W 2017 r. Około 600 000 przypadków gruźlicy było opornych na ryfampicynę - najskuteczniejszy lek pierwszego rzutu - a 82 proc. z tych osób miało gruźlicę odporną na wiele leków.
Oporność na leki wynika z nadużywania środków przeciwdrobnoustrojowych u ludzi, ale także u zwierząt, zwłaszcza tych wykorzystywanych do produkcji żywności, a także w środowisku.
6. Ebola i inne groźne patogeny
W 2018 r. Demokratyczna Republika Konga odnotowała dwie osobne epidemie wirusa Ebola, które rozprzestrzeniły się w gęsto zaludnionych miastach, co jest szczególnie niebezpieczne.
Oprócz eboli zagrożeniem są również inne gorączki krwotocznych: korona wirus, wirus Zika, Nipah, wirus MERS-CoV, wywołujący tzw. bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej, ciężką ostrą niewydolność oddechową (SARS). Do zagrożeń WHO zalicza też chorobę X, infekcję wywołaną przez nieznany jeszcze patogen, który może spowodować poważną epidemię.
7. Brak systemu powszechnej opieki zdrowotnej
Podstawowa opieka zdrowotna powinna zapewniać kompleksową, przystępną cenowo opiekę środowiskową przez całe życie i być świadczona w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Jednak wiele krajów o niskich lub średnich dochodach nie zapewnia obywatelom takiej opieki.
8. Odmowa szczepień
Odmowa przyjmowania szczepień mimo ich dostępności grozi powrotem dawno zapomnianych epidemii takich chorób jak odra czy błonica. Szczepienie jest jednym z najbardziej opłacalnych sposobów unikania chorób. Według WHO szczepienia obecnie pozwalają uniknąć nawet 3 milionów zgonów rocznie, a kolejnych 1,5 miliona można by uniknąć, poprawiają dostępność do szczepień.
9. Denga
Denga, choroba wywoływana przez komary, powoduje objawy grypopodobne i może być śmiertelna - zabija do 20 proc. osób z ciężką dengą.
Najwięcej przypadków dengi notuje się w czasie pory deszczowej, m.in. w Bangladeszu i Indiach. Obecnie zagrożenia chorobą się wydłuża (w 2018 r. Bangladesz odnotował największą liczbę zgonów od prawie dwóch dziesięcioleci), a denga rozprzestrzenia się na kraje, w których nie występowała, np. Nepal.
WHO szacuje się, że gorączką denga zagrożone jest 40 proc. świata, a rocznie dochodzi do około 390 milionów infekcji.
10. HIV
Mimo postępu w leczeniu HIV, jaki dokonał się dzięki profilaktyce i dostępności leków antyretrowirusowych, epidemia trwa i nadal jest zagrożeniem, powodując milion zgonów rocznie.
Grupą coraz bardziej dotkniętą przez HIV są młode dziewczęta i kobiety w wieku 15-24 lat, w Afryce subsaharyjskiej.
W tym roku WHO ma wspierać wprowadzenie autotestu do diagnozowania infekcji HIV, tak aby więcej osób mogło otrzymać leczenie (lub środki zapobiegawcze w przypadku negatywnego wyniku testu).
