Cukrzyca: Dlaczego warto schudnąć w pasie?

Cukrzyca i otyłość idą w parze, a liczba osób, których dotyczą oba te problemy, stale rośnie. Szacuje się, że w USA 2/3 populacji ma nadwagę lub jest otyłe. Podobny trend zaznacza się w Europie. Na początku stulecia na cukrzycę dorosłych chorowało 171 milionów ludzi w skali globu. Naukowcy oceniają, że w roku 2030 ta liczba osiągnie 360 milionów. Zrozumienie mechanizmów choroby, jej związków z nadwagą i insulinoopornością, pozwoli opracować skuteczniejsze metody profilaktyki cukrzycy.

Większe BMI, większe problemy

Cukrzyca opisywana jest jako schorzenie polegające na obniżonej produkcji insuliny w trzustce i oporności tkanek na jej działanie. Nie znaczy to, że nadmiar tkanki tłuszczowej przekłada się wprost na hiperglikemię. Wyspy trzustkowe są w stanie produkować wystarczającą ilość insuliny, by skutecznie regulować poziom glukozy we krwi, nawet przy upośledzonej reakcji tkanek na insulinę. Cukrzyca rozwija się, gdy komórki wysp nie są w stanie kompensować wrażliwości tkanek zwiększoną produkcją insuliny. Oporność na insulinę prowadzi do podwyższonego poziomu kwasów tłuszczowych we krwi, obniżenia transportu glukozy do mięśni i upośledzenia rozpadu tłuszczów, co w następstwie powoduje nadmierną produkcję glukozy w wątrobie. Każda otyła osoba ma pewnego stopnia oporność na insulinę.

Zmniejszona wrażliwość tkanek na insulinę pojawia się naturalnie w czasie pokwitania, ciąży i wraz ze starzeniem się organizmu. W czasie naszego życia zmienia się także styl życia, aktywność fizyczna czy ilość spożywanego cukru. Za jeden z głównych czynników zmieniających nasz metabolizm uznaje się nadwagę.

Oporność na insulinę jest funkcją BMI i rośnie wraz ze wzrostem tego wskaźnika. BMI (Body Mass Index) to współczynnik określający masę ciała w relacji do wzrostu. Oblicza się go przez podzielenie masy ciała w kilogramach przez podniesiony do kwadratu wzrost w metrach. Wartości pomiędzy 18,5 i 24,9 są uznawane za prawidłowe, 25–29,9 uznaje się za nadwagę, powyżej 30 za otyłość, a powyżej 40 za otyłość znacznego stopnia. Im wyższy BMI, tym większe konsekwencje zdrowotne.

Oporny tłuszcz na brzuchu

Podatność na cukrzycę zależy także od lokalizacji tkanki tłuszczowej w organizmie. Osoby o sylwetce typu jabłka, gdzie tłuszcz gromadzi się wokół brzucha i klatki piersiowej, mają wyższą insulinooporność niż te, u których tkanka tłuszczowa gromadzi się na peryferiach ciała w tkance podskórnej.

Tłuszcz w okolicach brzucha jest bardziej odporny na działanie insuliny   i dlatego jest istotniejszy w mechanizmie wytwarzania insulinooporności.

Otyłość i genetyka

Patofizjologiczny mechanizm cukrzycy typu 2 pozostaje dyskusyjny, jednak jasne jest, że wraz z coraz większą  ilością odkładanego  tłuszczu spada wrażliwość tkanek na insulinę.

Wiele osób predestynowanych do rozwoju cukrzycy typu 2 ma skłonność do gromadzenia tłuszczu trzewnego. Osoby te mają upośledzoną zdolność do gromadzenia tłuszczu w tkance podskórnej. Skrajnym przykładem ilustrującym ten mechanizm jest lipodystrofia. Osoby dotknięte tą chorobą nie mają możliwości gromadzenia tłuszczu w tkance podskórnej i jakikolwiek przybytek wagi powoduje gromadzenie tłuszczu w jamie brzusznej oraz w narządach gdzie nie powinien się znajdować, np. w wątrobie. Osoby te wykazują znaczny stopień oporności tkanek na insulinę.

Na drugim skraju są osoby, zwłaszcza kobiety, które mimo BMI świadczącego o znacznej otyłości mają prawidłowy poziom we krwi lipidów i cukru oraz prawidłową wrażliwość tkanek na insulinę. Osoby te wyróżniają się innym rozkładem tkanki tłuszczowej, czyli dominacją podskórnego gromadzenia tłuszczu.

Jabłko czy gruszka?

Badania prowadzone w USA i Kanadzie wykazały, że częstość występowania cukrzycy wyraźnie koreluje ze stopniem i typem otyłości. Zebrano grupę 15 532 kobiet należących do grup TOPS Club – organizacji charytatywnej zajmującej się pomocą w pozbyciu się nadwagi. Znaczny stopień otyłości zwiększał prawdopodobieństwo cukrzycy ponadtrzykrotnie. W podobnym stopniu typ otyłości był powiązany z cukrzycą. Osoby o budowie jabłka, czyli tkance tłuszczowej zlokalizowanej w okolicach brzucha i klatki piersiowej, trzy razy częściej chorowały na cukrzycę niż te o typie gruszki, czyli dominującej tkance tłuszczowej obwodowej. Porównując oba typy sylwetki, u 62 proc. kobiet z otyłością typu centralnego stwierdzono cukrzycową krzywą tolerancji glukozy, podczas gdy nie stwierdzono podejrzeń cukrzycy w badaniach laboratoryjnych pośród osób z obwodowym typem otyłości. Połączenie obu czynników ryzyka, czyli sylwetki typu jabłko i znacznego stopnia otyłości, powodowało dziesięciokrotnie większe ryzyko w stosunku do osób o prawidłowej masie ciała.

Różnice są widoczne także pomiędzy płciami. Mężczyźni rozwijają cukrzycę przy niższym BMI niż kobiety. To również spowodowane jest większym potencjałem gromadzenia tłuszczu w tkance podskórnej u kobiet.