A.G. zwróciła się do Rady Izby Notarialnej o wyrażenie zgody na podjęcie dodatkowej działalności gospodarczej, polegającej na najmie turystom pokoi gościnnych wraz z wyżywieniem. Swój wniosek tłumaczyła koniecznością utrzymania domu rodzinnego stanowiącego własność jej matki, jako że ta z uwagi na stan zdrowia prowadzenia działalności gospodarczej podjąć się nie może. Jednocześnie zapewniła, że prowadzenie tej działalności nie będzie przeszkadzać jej w pełnieniu obowiązków notariusza ani też uchybiać powadze wykonywanego zawodu, ponieważ jej działania ograniczają się do dbania o rozliczenia finansowe, nadzór i ewidencjonowanie osób przyjeżdżających, pozostałe czynności wykona przy pomocy osób trzecich.

Rada Izby Notarialnej odmówił, stając na stanowisku, że wynajem pokoi jest tym rodzajem działalności gospodarczej, do której odnosi się przewidziany w Prawie o notariacie zakaz jej prowadzenia.

W ocenie Rady, prowadzenie tego typu działalności gospodarczej, co wynika z jej istoty, wymaga uczestnictwa przez osobę działalność tę prowadzącą, a nie jak to stara się postrzegać A.G., przez osoby wykonujące czynności techniczne związane z tą działalnością, w szeroko rozumianym "obrocie" gospodarczym w postaci np. powiązań z firmami reklamowymi, czy dostawcami niezbędnych dla prowadzenia tej działalności środków (np. żywności, środków czystości itp.). W konsekwencji Rada stwierdziła, że uczestnictwo w tak rozumianym obrocie gospodarczym może być źródłem kolizji między wynikającymi z jej prowadzenia powinnościami i istniejącymi na rynku tych usług zwyczajami, a obowiązkami notariusza oraz powagą wykonywanego przez niego zawodu.

Rada Izby Notarialnej podkreśliła, że pozycja ustrojowa notariusza zbliżona jest do pozycji ustrojowej sędziego czego wyrazem jest posługiwanie się w piśmiennictwie określeniem notariusza, jako "sędziego braku sporu". Wobec tego, zajmowanie się przez notariusza w takiej sytuacji handlem, przemysłem, pośrednictwem i doradztwem w interesach ustawodawca sam ocenił jako niedopuszczalne.

Stanowisko Rady Izby Notarialnej podzieliła Krajowa Rada Notarialna, która utrzymała w mocy uchwałę, odmawiającą podjęcia dodatkowego zajęcia.

Jak podała KRN, bez znaczenia jest to, czy notariusz zatrudni dodatkową osobę do wykonywania czynności technicznych związanych z obsługą gości, a także to, czy będzie ona osobiście sprzątać pokoje lub podawać wyżywienie, czy jedynie pomagać swojej matce w wykonywaniu przedmiotowych czynności. Istotnym dla meritum sprawy był natomiast fakt, że to właśnie A.G. będzie odpowiedzialna za podpisywanie wszelkich umów, kontakty handlowe, reklamę i firmowanie działalności, a także relacje z obecnymi oraz przyszłymi klientami. W ocenie KRN, powyższe doprowadzi do sytuacji, w której A.G. będzie realnie uczestniczyć w kształtowaniu obrotu gospodarczego w zupełnie nowej roli niż dotychczasowa. KRN stwierdziła, że nie sposób wykluczyć sytuacji, w której taka zmiana doprowadzi do kolizji między interesami A.G. związanymi z jej dodatkowym zajęciem, a obowiązkami wynikającymi z wykonywania zawodu notariusza.

W skardze do sądu A.G. pisała, iż uznanie, że planowane dodatkowe zajęcie prowadzić będzie do nierzetelnego wykonywania przez nią obowiązków zawodowych i naruszenia powagi zawodu, opiera się wyłącznie na gołosłownych, arbitralnych spekulacjach, a nie na zgromadzonym materialne dowodowym. Z tych względów uznała, że uchwała nosi znamiona dowolności, co uzasadnia jej uchylenie, podobnie jak też uchwały Rady Izby Notarialnej.

Prawniczka wskazała, że, Rada używa określenia "handel" nie tylko wbrew jego językowemu znaczeniu, co znajduje wyraz w językowo wadliwym określeniu "handel usługami", ale też sprzecznie z ratio legis art. 19 par. 2 Prawa o notariacie.

Rozpatrujący skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie przyznał, iż wprawdzie ustawodawca nie wskazał wyraźnie, czy notariusz może prowadzić działalność gospodarczą polegającą na najmie turystom pokoi gościnnych wraz z wyżywieniem, niemniej jednak w ocenie sądu na to pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej. – Skoro bowiem notariuszowi nie wolno zajmować się handlem, przemysłem, pośrednictwem i doradztwem w interesach, to nie powinno budzić wątpliwości, że w takiej sytuacji wykluczona jest możliwość prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na najmie pokoi wraz z wyżywieniem, która to działalność wymaga uczestnictwa osoby ją prowadzącej w szeroko rozumianym obrocie gospodarczym, w postaci powiązania z firmami reklamowymi, czy dostawcami produktów niezbędnych do prowadzenia tego rodzaju działalności – napisano w uzasadnieniu.

Sąd podzielił opinię Rady Izby Notarialnej, że uczestnictwo w tak rozumianym obrocie gospodarczym może być źródłem kolizji między wynikającymi z jej prowadzenia powinnościami i istniejącymi na rynku tych usług zwyczajami a obowiązkami notariusza oraz powagą wykonywania zawodu.

Nie jest możliwym w ocenie sądu prowadzenie tego typu działalności przez osoby trzecie wykonujące czynności techniczne jak to stara się przedstawić skarżąca. W ocenie WSA to A.G. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą polegającą na najmie pokoi wraz z wyżywieniem nawet posługując się osobami trzecimi, wykonuje czynności nadzorcze w stosunku do tej działalności, zatem wpływa bezpośrednio na funkcjonowanie takiego podmiotu gospodarczego.

Sąd wyjaśnił, że zarówno handel, przemysł, pośrednictwo, jak i doradztwo w interesach to szeroko ujęte sektory działalności gospodarczej, w ramach których występują podsektory tworzące całość rynku gospodarczego, w którym z kolei każdy z funkcjonujących podmiotów gospodarczych posiada swój profil lub profile. Niezależnie więc od tego, czy działalność gospodarcza polega na sprzedaży części zamiennych do maszyn rolniczych, czy też prowadzeniu biura projektowo-architektonicznego lub wynajmowaniu nieruchomości, wszystkie te profile działalności mieszczą się w zakresie objętym zakazem dotyczącym notariuszy. Nie może bowiem budzić wątpliwości, że wymienione tu jedynie przykładowo profile działalności mieszczą się w zakresie pojęcia "handel", które obejmuje nie tylko działalność na płaszczyźnie kupna - sprzedaży, ale także świadczenie wszelkiego rodzaju usług, w tym najmu nieruchomości. - Trudno tym samym przyjąć, by najem pokoi z wyżywieniem prowadzony przez notariusza było zajęciem, które nie koliduje z treścią powyższego zakazu – napisano w uzasadnieniu.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 28 września 2016 r. (sygn. akt VI SA/Wa 673/16)

Co mówią przepisy

- Notariusz nie może podejmować zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody rady właściwej izby notarialnej, z wyjątkiem zatrudnienia w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego, dydaktycznego lub naukowego, chyba że wykonywanie tego zatrudnienia przeszkadza w pełnieniu jego obowiązków.

- Notariuszowi nie wolno także podejmować zajęcia, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków albo mogło uchybiać powadze wykonywanego zawodu. Nie wolno mu w szczególności zajmować się handlem, przemysłem, pośrednictwem i doradztwem w interesach.

Art. 19 par. 1 i 2 Prawo o notariacie