Tak uznał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 10 kwietnia 2019 r. w sprawie C-214/18 (PSM „K").

Stan faktyczny

Wierzyciel zwrócił się do komornik sądowej przy Sądzie Rejonowym w Sopocie o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika. Komornik zakończyła postępowanie egzekucyjne, ustaliła koszty tego postępowania na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i powiększyła je o kwotę VAT. Kurator ustanowiony dla nieobecnego dłużnika złożył zażalenie na to postanowienie do Sądu Rejonowego w Sopocie Wydział I Cywilny. Podniósł, że komornik błędnie podwyższyła kwotę opłat egzekucyjnych o VAT, z tego względu, że owe opłaty, ustalone na podstawie art. 49 ust. 1 ww. ustawy, już zawierały VAT. Sąd zawiesił postępowanie na zgodny wniosek stron, czekając na rozstrzygnięcie przez Sąd Najwyższy zagadnienia, czy opłata egzekucyjna ustalona przez komornika sądowego na podstawie tego przepisu powinna być powiększona o należność z tytułu VAT, czy zawiera już w sobie kwotę VAT.

Czytaj także: Czy komornicy powinni rozliczać VAT

Sąd Najwyższy 27 lipca 2017 r. orzekł, że komornik sądowy nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej, pobieranej na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych, o kwotę VAT. Zdaniem SN niezamieszczenie w ustawie o komornikach wzmianki o możliwości doliczenia kwoty VAT do opłaty egzekucyjnej powoduje, że opłatę tę – na podstawie art. 29a ust. 1 w związku z ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT – należy traktować jako należność brutto, zawierającą już VAT.

Po podjęciu postępowania przed Sądem Rejonowym w Sopocie Wydział I Cywilny zainteresowana komornik wystąpiła z wnioskiem, aby sąd ten zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości UE o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w zakresie zgodności z przepisami dyrektywy 2006/112 stanowiska, zgodnie z którym opłata egzekucyjna, ustalona przez komornika sądowego na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych, zawiera w sobie kwotę należnego VAT.

Wyrok Trybunału

Trybunał Sprawiedliwości UE przyjął za punkt wyjścia następujące założenia. Po pierwsze, w ślad za polskimi sądami przyjął, że komornik sądowy, taki jak w postępowaniu głównym, prowadzi działalność gospodarczą nieobjętą mechanizmem wyłączenia z opodatkowania przewidzianym w art. 13 dyrektywy 2006/112 dla podmiotów prawa publicznego. Po drugie, prawo krajowe nie zezwala na podwyższenie o kwotę należnego VAT opłat egzekucyjnych pobranych za egzekucję prowadzoną przez komornika sądowego.

Jeśli chodzi o możliwość odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą VAT jest pobierany od każdej usługi świadczonej odpłatnie przez podatnika, to Trybunał wyjaśnił, że wszystkie zwolnienia muszą być wyraźne i precyzyjne (zob. podobnie wyrok TSUE z 26 marca 1987 r., Komisja/Niderlandy, 235/85, EU:C:1987:161, pkt 19). Ponadto, określenia użyte do sformułowania zwolnienia w każdym przypadku należy interpretować ściśle (zob. podobnie wyroki TSUE: z 19 lipca 2012 r., Deutsche Bank, C?44/11, EU:C:2012:484, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo, a także z 29 października 2015 r., Saudaçor, C?174/14, EU:C:2015:733, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo). Wynika z tego, że jeżeli świadczenie usług nie wchodzi w zakres zwolnień przewidzianych przez dyrektywę 2006/112, to podlega ono opodatkowaniu VAT na podstawie art. 2 ust. 1 lit. c tej dyrektywy.

W konsekwencji, gdy komornik sądowy świadczy usługę taką jak będąca przedmiotem postępowania głównego, skoro usługa ta nie wchodzi w zakres przewidzianych ową dyrektywą zwolnień, jest on zobowiązany do zapłaty VAT od tej czynności.

Trybunał wskazał, że przepisy dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, zmienionej dyrektywą Rady 2013/43/UE z 22 lipca 2013 r., oraz zasady neutralności podatku od wartości dodanej (VAT) i proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie praktyce administracyjnej właściwych organów krajowych, takiej jak będąca przedmiotem postępowania głównego, zgodnie z którą przyjmuje się, iż VAT od usług świadczonych przez komornika sądowego w ramach postępowania egzekucyjnego jest zawarty w pobieranych przez niego opłatach egzekucyjnych.

Podstawa prawna:ustawa z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 771 ze zm.)

dyrektywa 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 2006 r. nr 347/1 ze zm.)

art. 15 ust. 1 i 6 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 2174 ze zm.)

Emilia Wolnowska doradca podatkowy, Senior Tax Consultant w Dziale Doradztwa Podatkowego w BDO, biuro w Poznaniu

Wątpliwości związane z opodatkowaniem VAT opłat egzekucyjnych wynikały nie tyle ze zmiany przepisów, co stanowiska ministra finansów. Przed 9 czerwca 2015 r. uważano, że w przypadku komornika sądowego zastosowanie znajdzie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, zgodnie z którym co do zasady nie uznaje się za podatnika VAT organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy.

W interpretacji ogólnej z 9 czerwca 2015 r. (PT1.050.1.2015.LJU.19z) minister finansów przyjął, że komornik sądowy wykonuje działalność nie jako podmiot prawa publicznego, lecz w formie samodzielnej działalności gospodarczej, wykonywanej w ramach wolnego zawodu. W związku z tym nie przysługuje mu wyłączenie przewidziane w art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. Ponieważ nie nastąpiła żadna zmiana przepisów przewidująca zwiększenie pobieranych opłat w celu pokrycia kosztów związanych z opodatkowaniem komorników sądowych podatkiem od towarów i usług, pojawiły się wątpliwości interpretacyjne, na skutek których komornicy zaczęli dodawać VAT do opłaty egzekucyjnej.

Komentowany wyrok ma znaczenie dla rozliczeń w poprzednich latach, gdyż od 1 stycznia 2019 r. obowiązują dwie ustawy, które całościowo reformują działalność komorników. W związku z nowymi przepisami, 15 kwietnia 2019 r. została wydana kolejna interpretacja ogólna ministra finansów (PT9.8101.1.2019), w myśl której czynności komorników wykonywane w postępowaniu egzekucyjnym nie podlegają opodatkowaniu VAT. Zdaniem ministra finansów komornicy sądowi nie wykonują bowiem samodzielnie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, a co za tym idzie nie są podatnikami podatku od towarów i usług.