Dzisiaj na łamach „Rz" ukazuje się Kompas Sztuki, czyli ranking polskich artystów współczesnych. Czy Polacy rozumieją sztukę?

Jakub Banasiak:

Niewątpliwie rozumieją ją lepiej niż dziesięć lat temu, nie wspominając o okresie bezpośrednio po upadku komunizmu. Sztuka jest na końcu łańcucha pokarmowego, a po 1989 roku ludzie mieli poważniejsze sprawy na głowie.

Kiedy zaczęliśmy bardziej interesować się sztuką?

Sztuka zadomowiła się w mediach głównego nurtu dopiero na fali międzynarodowych sukcesów polskich artystów – np. Wilhelma Sasnala. Nadal jest jej tam o wiele mniej niż teatru, literatury czy kina, ale nie jest to już kompletna pustka. W ostatnich latach Polacy poznali więc sztukę trochę lepiej, jednak warto postawić pytanie, czy nie znają przede wszystkim jej medialnych emanacji.

Co ma pan na myśli?

Jestem sceptyczny wobec zjawiska tzw. popularyzacji sztuki, bo ono zbyt często przeradza się w pauperyzację. A wtedy popularność zdobywa uproszczona, zbanalizowana wersja działań artystycznych. To często redukcja sztuki do obrazka czy chwytliwego „pomysłu". Sztuka współczesna – ze swoimi specyficznymi kodami, językami, rozległym terytorium, setkami artystów, instytucji, krytyków i kuratorów – to dziedzina dość elitarna i raczej nic tego nie zmieni.

Sugeruje pan, że sztuka nie jest dla wszystkich?

Nie jest, ale jeżeli mnie pani zapyta, czy awangardowy teatr jest dla wszystkich, to też odpowiem, że nie. Tak samo jak niszowe kino – obojętnie polskie czy wenezuelskie. Tyle że nie widzę w tym nic złego. Komedie romantyczne też nie są dla wszystkich. Sztuka nigdy nie była – i również dzisiaj nie jest – dla wszystkich.

Jednak propozycji obcowania ze sztuką jest coraz więcej...

Oczywiście, muzea rozbudowują i udostępniają kolekcje dzieł z drugiej połowy XX i początku XXI wieku, mamy takie inicjatywy jak Noc Muzeów, które gromadzą tłumy. Sztuka nowoczesna stała się modna, a międzynarodowe gwiazdy są dziś takimi samymi celebrytami jak piosenkarze czy aktorzy – i echa tego zjawiska dotarły także do nas. To sprawia, że sztuka nowoczesna staje się coraz bardziej popularna, tyle że często na tym traci. Staje się ładnie opakowaną wydmuszką. Bo masowość odbioru nie oznacza realnego zaangażowania. Tak jak wysłuchanie koncertu na Starówce nie oznacza, że ktoś jest melomanem.