Anna Słojewska o europejskiej polityce Prawa i Sprawiedliwości

W analizie polityki PiS na unijnej scenie warto rozróżnić dwie agendy: krajową i unijną. Ta pierwsza to realizowane niezależnie od UE cele partii Jarosława Kaczyńskiego, które mogą stać w sprzeczności z naszymi zobowiązaniami unijnymi lub po prostu z powszechnie obowiązującymi w UE praktykami. Agenda unijna natomiast to stanowisko PiS wobec aktualnie dyskutowanych w UE problemów oraz jego siła w forsowaniu polskich argumentów w Brukseli.

Pozycja Polski jest sumą tych dwóch składowych, ale na jej znaczącym pogorszeniu w ciągu ostatniego pół roku zaważyła przede wszystkim polityka krajowa. I trochę pecha w agendzie unijnej, zdominowanej teraz przez tak trudny dla nas problem uchodźców.

Przez kilka miesięcy rządów PiS Polska już dwukrotnie była bohaterką debaty w Parlamencie Europejskim, a raz eurodeputowani przegłosowali krytyczną rezolucję.

Komisja Europejska wszczęła bezprecedensowy mechanizm ochrony praworządności – zastosowany po raz pierwszy od momentu jego wprowadzenia w unijnym prawie w marcu 2014 roku. Powodów do niepokoju jest kilka, można je określić wspólną nazwą zawłaszczania państwa przez PiS, a bezpośrednim pretekstem do wszczęcia alarmu było sparaliżowanie Trybunału Konstytucyjnego. To właśnie najważniejszy punkt z agendy krajowej, który tak bardzo pogorszył naszą reputację.

Metoda Orbána

Można było nieco niwelować szkody, przyjmując taktykę Orbána. Węgierski premier u siebie szermował antyunijną retoryką, a w Brukseli bywał zwykle koncyliacyjny. Z niektórych posunięć się wycofywał, inne modyfikował, przy jeszcze innych niewzruszenie trwał. On sam ten sposób postępowania miał ponoć rekomendować Jarosławowi Kaczyńskiemu w czasie ich słynnego spotkania w pensjonacie Zielona Owieczka, ale to nie pasuje do charakteru prezesa PiS.

Orbán dobrze mówi po angielsku i robi w Brukseli dobrą minę do złej gry, jednak od lat jest w UE krytykowany, a Węgry nie są znaczącym partnerem. Być może lepsza strategia rządu PiS i skłonność do kompromisu opóźniłyby nieco procedurę wszczętą przez Komisję, ale – podobnie jak w przypadku Węgier – żadnej fundamentalnej zmiany w traktowaniu Polski by nie przyniosły.

W mediach krytycznych wobec PiS można przeczytać, że Orbán ogrywa Kaczyńskiego. Faktycznie, węgierski premier jest cwanym graczem.

Jednego dnia biesiaduje ze znienawidzonym w Europie prezesem PiS, a innego dnia w Brukseli debatuje ze swoimi sojusznikami z Europejskiej Partii Ludowej, do której należy przecież PO i cała europejska chadecja, w tym niemiecka CDU. Josephowi Daulowi, szefowi EPL, miał powiedzieć, że „sześć godzin rozmawiał z wariatem". Czy faktycznie tak uważa, czy to tylko próba przypodobania się chadekom i wytłumaczenia ze swojej nagłej przyjaźni z PiS? Trudno ocenić, ale nawet jeśli uważa Jarosława Kaczyńskiego za wariata, to wcale nie musi oznaczać, że go oszukuje. Budapeszt podchodzi poważnie do partnerstwa z Warszawą, bo jest ono dla niego bardzo wygodne. Nie jest już jedyny w Europie, który testuje zachodni model praworządności. A przede wszystkim zyskał ważnego sojusznika w swoim oporze wobec unijnej polityki w sprawie kryzysu uchodźców.

I wreszcie Orbán zupełnie poważnie sądzi, że Europa się degeneruje i trzeba przeprowadzić ofensywę opartą na chrześcijańskich wartościach i zamknąć się na przybyszy z zewnątrz. Tak też uważa Kaczyński. Obaj czują więc, że mają do spełnienia historyczną misję.

W tych nakreślonych przez prezesa PiS ramach musi się poruszać rząd Beaty Szydło. Wiele było ze strony PiS retoryki o wstawaniu z kolan w polityce zagranicznej. Trudno poważnie dyskutować z takimi argumentami. Po pierwsze, Unia nie jest miejscem, gdzie prowadzi się wojny. Po drugie, PO nie prowadziła polityki ustępstw. Wręcz przeciwnie, w wielu sprawach Donald Tusk ostro zabiegał o polskie interesy. Wreszcie po trzecie, nawet gdyby Tusk godzinami klęczał przed Angelą Merkel, to jakie to ma dla Polaków znaczenie? Ważne jest, co rządowi udaje się wynegocjować. I tu akurat lista zasług PO–PSL jest długa, choć zawsze można się spierać, czy pewne rzeczy dawałoby się załatwić z większą korzyścią dla Polski.

Ciężki czas dla Unii

Porównywanie wprost listy konkretnych zasług obecnego rządu i poprzedniego na forum unijnym byłoby jednak nieuczciwe: PiS jest u władzy dopiero pół roku i jest to bardzo trudne pół roku. Unia jest pogrążona w kryzysie uchodźczym, w którym Polska i inne kraje Grupy Wyszehradzkiej wyraźnie różnią się w swoim stanowisku od Brukseli.