Za miesiąc administracja skarbowa zyska nowe szersze uprawnienia w zakresie kontroli osób fizycznych, które już teraz budzą wiele obaw. Ministerstwo Finansów uspokaja, że będą wykorzystywane tylko w uzasadnionych przypadkach. Szef Krajowej Administracji Skarbowej Bartosz Zbaraszczuk zapowiedział jednak, że resort ponownie analizuje przepis i nie wyklucza zmiany.
Wiele uwag do zmian
Od 1 lipca 2022 r. banki będą miały obowiązek przekazać organom podatkowym dane dotyczące m.in. liczby posiadanych przez daną osobę rachunków, obrotów i stanów tych rachunków. Podadzą przy tym kwoty i daty poszczególnych wpłat. Co konkretnie się zmieni? Obecnie bank przekazuje takie informacje o „osobie podejrzanej”. Od lipca 2022 r. obowiązek będzie dotyczył „osoby fizycznej” już w prowadzonym przez skarbówkę postępowaniu przygotowawczym. Może to dotyczyć np. sytuacji, w której podatnik nie ujawnia dochodów, by nie płacić podatku, lub prowadzi niezarejestrowany biznes.
Rozszerzony zostanie także katalog podmiotów, które będą mogły żądać ujawnienia takich informacji. Obecnie może o to wystąpić szef KAS i naczelnik urzędu celno-skarbowego. Od 1 lipca 2022 r. uprawnienie takie otrzyma także naczelnik urzędu skarbowego. Co więcej, żądanie ujawnienia danych o rachunku będzie mogło dotyczyć nie tylko właścicieli, ale także pełnomocników rachunku.
Czytaj więcej
Urzędnik wcieli się w klienta i sprawdzi, czy sklep rejestruje sprzedaż na kasie i wydaje paragony. Będzie też mógł zająć na 96 godzin samochód lub laptop podatnika.
Zmiana od początku budzi wiele wątpliwości. W marcu rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek prosił rząd o wyjaśnienia w tej sprawie. W jego opinii nie przedstawiono uzasadnienia zmiany. – Znacząco poszerza to zakres ingerencji w strefę prywatności obywateli – uważa RPO.
Teraz do sprawy odniósł się Bartosz Zbaraszczuk. Jak zaznacza, zmieniony art. 48 ustawy o KAS nie może być stosowany bez uzasadnionej przyczyny i bez powiązania z popełnionymi czynami stanowiącymi przedmiot postępowania przygotowawczego prowadzonego w sprawie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa.
– Podatnicy nie muszą się obawiać o nadużywanie wprowadzonej zmiany, bowiem w okresie już obowiązujących regulacji nie stwierdzono ich nadużywania. Dane przekazywane przez banki chronione są tajemnicą skarbową, którą regulują szczegółowo przepisy ordynacji podatkowej – wyjaśnia.
Jednak, jak dodaje, resort finansów uwzględnia uwagi zgłoszone do treści zmienionego przepisu.
– Aktualnie trwa ponowna analiza w celu jego zmiany – informuje szef KAS.
Rośnie ryzyko nadużyć
Krytycznie do zmian, które mają wejść w życie 1 lipca br., odnosi się Dariusz Malinowski, doradca podatkowy i partner w KPMG w Polsce.
– Uprawnienia organów podatkowych już obecnie są bardzo duże i pozwalają skutecznie walczyć z nadużyciami. Trudno więc znaleźć racjonalne uzasadnienie dla kolejnego ich rozszerzania – mówi Dariusz Malinowski.
Ostrzega, że zmiana art. 48 ustawy o KAS oznacza, niestety, że rośnie ryzyko uznaniowego występowania o dane dotyczące rachunków bankowych oraz nieuzasadnionego ich wykorzystywania.
Inaczej patrzy na ten problem dr Jacek Matarewicz, adwokat, doradca podatkowy, partner w Kancelarii Ożóg Tomczykowski. – Przyznawanie organom podatkowym nowych uprawnień zawsze budzi obawy. Jednak w praktyce nowe brzmienie art. 48 ustawy o KAS niewiele zmieni w sytuacji osób fizycznych. Organy podatkowe także dotychczas w trakcie prowadzonych postępowań zdobywają informacje o wpłatach i wypłatach z rachunków bankowych osób fizycznych – mówi mec. Matarewicz.
Podaje przykład mężczyzny, który regularnie sprzedawał towary przez internet za pośrednictwem portali aukcyjnych. Skarbówka, analizując częstotliwość wpłat na jego rachunek bankowy, udowodniła mu prowadzenie niezarejestrowanej działalności gospodarczej. Ruch na jego koncie potwierdzał, że podatnik działa w sposób profesjonalny, zorganizowany i ciągły.
Innym przykładem jest postępowanie wobec księdza, który pobierał darowizny na rzecz kościelnych osób prawnych, a następnie częściowo zwracał je darczyńcom w gotówce. Potwierdzeniem niezgodnej z prawem działalności była częstotliwość wypłat, m.in. w bankomatach.
– Nieuzasadnione skorzystanie z uprawnień skarbówki powinno być natomiast traktowane jako nadużycie prawa, a za takie podatnikowi, który poniósł z tego tytułu szkodę, powinno być przyznawane słuszne odszkodowanie – mówi mec. Matarewicz.
Podstawa prawna: nowelizacja ustawy o PIT i CIT z 29 października 2021 r., DzU 2021 poz. 2105
Jakiej broni może użyć fiskus
Administracja skarbowa ma wiele możliwości, by walczyć z nieuczciwymi podatnikami.
Jednym z najbardziej kontrowersyjnych rozwiązań są obowiązujące od 30 kwietnia 2018 r. przepisy o STIR, wymierzone przeciw przedsiębiorcom. Przepisy te pozwalają skarbówce zablokować rachunek bankowy podatnika na 72 godziny, a potem przedłużyć zabezpieczenie do trzech miesięcy. Administracja używa specjalnego algorytmu do namierzania podejrzanych kont, analizuje m.in. uzasadnienie ekonomiczne transakcji. Jednak podatnik, który zaskarży decyzję o blokadzie konta, nie może żądać od fiskusa ujawnienia tego algorytmu. Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego (I FSK 1335/20) nie stanowi dowodu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
W innym wyroku (I FSK 371/22) NSA uznał, że STIR jako działanie ingerujące w prawo własności może być dolegliwe. Każdy przedsiębiorca, szczególnie w branży narażonej na wyłudzenia, musi mieć świadomość, że fiskus może zastosować takie rozwiązanie.
