Najnowsza uchwała Sądu Najwyższego przesądza ważną kwestię w wyścigach wierzycieli z dłużnikami, którzy kolejnymi umowami wyprowadzają majątek do kolejnych osób, np. mąż dłużnik daruje nieruchomość żonie, ona swoim rodzicom itd.
Uciekający majątek
Podobnie było w sprawie, którą zajmował się SN. Jan K. miał zapłacić z tytułu poręczenia 700 tys. zł ze znacznymi odsetkami. Zniósł jednak małżeńską wspólność majątkową i tak podzielił majątek dorobkowy, że przekazał żonie udziały w kilku krakowskich nieruchomościach. Na wniosek wierzycieli sąd uznał te czynności za bezskuteczne. Powinno to umożliwić egzekucję długu z tych nieruchomości, ale żona sprzedała je Marcinowi W., który jeszcze tego samego roku darował je swojej żonie. W tej sytuacji wierzyciel wystąpił o stwierdzenie bezskuteczności tych dwóch ostatnich umów. Sąd Okręgowy w Krakowie powództwo jednak oddalił. Wskazał, że upłynął pięcioletni termin na wystąpienie ze skargą pauliańską. Według SO ten termin ma także zastosowanie, kiedy tzw. osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, jeżeli wiedziała o pokrzywdzeniu dłużnika. Dłużnik przekazał nieruchomości żonie w lutym 2000 r., a pozew wniesiono we wrześniu 2010 r. W przeciwnym razie pięcioletni termin mógłby przy kolejnych umowach dotyczących poszukiwanego majątku odżywać, co powodowałoby długotrwałą niepewność prawną.
Rozpatrując odwołanie, krakowski Sąd Apelacyjny nabrał wątpliwości, od kiedy liczyć termin na wniesienie skargi pauliańskiej. O rozstrzygnięcie tej kwestii zwrócił się do Sądu Najwyższego.
Przesuwany termin
W pytaniu wskazał na rozbieżności w orzecznictwie i nauce prawa. Sam przychylał się do stanowiska, że w razie skutecznego zaskarżenia pierwotnej czynności termin do skarżenie kolejnych należy liczyć od daty ich dokonania. Inaczej kolejne dyspozycje majątkiem mogłyby być niezaskarżalne dla wierzycieli ze względu na upływ pięciu lat. SN przychylił się do tej argumentacji. W uchwale stwierdził, że „po uznaniu przez sąd bezskuteczności czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią z powodu pokrzywdzenia wierzyciela termin do wystąpienia z żądaniem uznania bezskuteczności czynności rozporządzającej korzyścią między osobą trzecią a osobą czwartą (art. 534 k.c.) liczy się od daty jej dokonania".
Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy uchwała dotyczy także czynności osoby czwartej, piątej i dalszej. Adwokat powoda Maciej Sawiński uważa, że tak. Pełnomocnik pozwanych Robert Tomczyk – że jedynie pod pewnymi dodatkowymi warunkami.
