W regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy ma zostać wprowadzona zmiana polegająca na przyjęciu, że na niektórych terenach, wskazanych w regulaminie, psa trzeba będzie wyprowadzać na smyczy lub w kagańcu. Czy będzie to zgodne z przepisami?

Co mówią przepisy:

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej u.c.p.) rada gminy, po zasięgnięciu opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, uchwala regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, który jest aktem prawa miejscowego. W myśl art. 4 ust. 2 pkt 6 u.c.p. w regulaminie określa się m.in. obowiązki osób utrzymujących zwierzęta domowe, w celu ochrony przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku.

Prawnik wyjaśnia

Anna Puszkarska, radca prawny

W orzecznictwie przyjmuje się, że zawarcie w regulaminie nakazu wyprowadzania psa na smyczy lub w kagańcu, a psów niektórych ras nawet w kagańcu i na smyczy, generalnie nie narusza art. 4 ust. 2 pkt 6 u.c.p. Podnosi się jednak także, że przy wprowadzaniu takiego nakazu trzeba uwzględnić szczególne sytuacje, dotyczące np. cech zwierzęcia i jego choroby.

Zakres uprawnień rady gminy

Regulamin, uchwalony na podstawie przepisów u.c.p., musi zostać sformułowany w granicach udzielonego radzie gminy upoważnienia (por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 19 września 2008 r., sygn. II SA/Lu 485/08, LEX nr 475237). Do uprawnień rady należy określenie w nim obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, ale tylko takich obowiązków, które dotyczą po pierwsze – ochrony przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi, a po drugie – ochrony przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku. W regulaminie nie można więc np. nałożyć na właścicieli psów obowiązków zapobiegania zbędnemu rozmnażaniu się tych zwierząt (wyrok WSA we Wrocławiu z 10 czerwca 2009 r., sygn. II SA/Wr 545/08, NZS 2009/4/72). Plan sterylizacji lub kastracji zwierząt w gminie, przy pełnym poszanowaniu praw ich właścicieli lub innych osób, pod których opieką pozostają zwierzęta, można zawrzeć w programie opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt, o którym mowa w art. 11a ustawy o ochronie zwierząt.

Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy nie może nakładać na posiadaczy psów obowiązku polegającego na rejestracji i znakowaniu tych zwierząt poprzez wszczepienie mikroczipa w celu ich identyfikacji (por. np. wyrok WSA w Białymstoku z 8 lipca 2010 r., sygn. II SA/Bk 364/10, LEX nr 664234). Nie ma także podstaw do zobowiązania właścicieli psów do przechowywania zaświadczenia potwierdzającego realizację obowiązku wykonywania szczepień przeciwko wściekliźnie (wyrok WSA w Olsztynie z 28 lutego 2013 r., sygn. II SA/Ol 46/13, LEX nr 1311209). Obowiązki związane ze szczepieniami przeciwko wściekliźnie określono w art. 56 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Przewidziano w nim m.in., że psy poddane takiemu szczepieniu podlegają wpisowi do rejestru prowadzonego przez lekarzy weterynarii, a dane z tego rejestru, dotyczące szczepień przeprowadzonych w danym miesiącu, są przekazywane powiatowemu lekarzowi weterynarii.

Autopromocja
30 listopada, godz. 12.00

Kto zdobędzie Zielone Orły "Rzeczpospolitej"?

Sprawdź szczegóły

W rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewody Zachodniopomorskiego z 24 stycznia 2013 r. (znak 3.NK.3.4131.42.2013.KJ, Dz.Urz. woj. zacho. z 2013 r. poz. 869) zwrócono uwagę, że art. 4 ust. 2 pkt 6 u.c.p. nie uprawnia do tego, aby na osoby wyprowadzające psy w miejsca przeznaczone do użytku publicznego nałożono obowiązek posiadania przyborów umożliwiających usunięcie nieczystości pozostawionych przez zwierzę. Nie jest istotne to, w jaki sposób osoba wyprowadzająca psa usunie pozostawione przez niego nieczystości i przy pomocy jakich przyborów. Istotą omawianego obowiązku jest usunięcie zanieczyszczeń, a nie posiadanie jakichkolwiek przedmiotów służących do tego celu.

Właściwe sposoby kontroli zwierząt

W orzecznictwie przyjmuje się, że ustawodawca nie upoważnił rady gminy do sformułowania całkowitego zakazu wprowadzania zwierząt na określone tereny, ale do ustalenia sposobu postępowania ze zwierzętami domowymi w taki sposób, aby ich pobyt na tym terenie nie był uciążliwy i nie zagrażał przebywającym tam osobom. Wprowadzenie całkowitego zakazu wprowadzania zwierząt domowych np. do na tereny placów gier i zabaw, czy kąpielisk stanowiłoby naruszenie kompetencji przyznanej w art. 4 ust. 2 pkt 6 u.c.p. (por. np. wyrok WSA we Wrocławiu z 10 czerwca 2014 r., sygn. II SA/Wr 153/14, Wspólnota 2014/22/7).

W wyroku WSA w Białymstoku z 31 stycznia 2013 r. (sygn. II SA/Bk 919/12, LEX nr 1267499) stwierdzono, że ogólne upoważnienie dla rad gmin do określenia obowiązków właścicieli psów, odnoszących się do zasad utrzymania psów, pozostawia radom kompetencje do samodzielnego doboru kryteriów różnicujących te zasady z uwagi na zagrożenie dla otoczenia. Dopuszczalne jest dostosowanie obowiązków właścicieli psów do cech osobniczych zwierzęcia, czy jego stanu fizjologicznego. W wyroku NSA z 17 listopada 2015 r. (sygn. II OSK 618/14, LEX nr 1990891) przyjęto, że zawarcie w regulaminie nakazu wyprowadzania psa na smyczy, czy w kagańcu, a przedstawicieli niektórych ras w kagańcu i na smyczy nie koliduje z art. 4 ust. 2 pkt 6 u.c.p. Taki nakaz precyzuje obowiązek utrzymywania zwierzęcia na uwięzi właściwej dla tego gatunku, a sprawowana w ten sposób kontrola nad psem daje większe prawdopodobieństwo zniwelowania uciążliwości i zagrożenia osób przebywających na terenie przeznaczonym do wspólnego użytku niż kontrola werbalna, czy kontrola gestem.

W niektórych orzeczeniach zwraca się jednak uwagę, że w art. 77 kodeksu wykroczeń (dalej k.w.) przyjęto, że kto nie zachowuje zwykłych lub nakazanych środków ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia, podlega karze grzywny do 250 zł albo karze nagany. Zgodnie z art. 78 k.w., kto przez drażnienie lub płoszenie doprowadza zwierzę do tego, że staje się niebezpieczne, podlega karze grzywny do 1000 zł albo karze nagany. Ponadto z art. 10a ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt wynika zakaz puszczania psów bez możliwości ich kontroli i bez oznakowania umożliwiającego identyfikację właściciela lub opiekuna.

Regulamin powinien być sporządzony z uwzględnieniem tych przepisów. W wyroku NSA z 13 września 2012 r. (sygn. II OSK 1492/12, LEX nr 1971175) stwierdzono, że niedopuszczalne są takie postanowienia regulaminu, które nie pozwalają na odstąpienie, w szczególnych sytuacjach, od wprowadzonego tym aktem generalnego nakazu wyprowadzania psów tylko na smyczy i w kagańcu. W wyroku tym podkreślono, że generalny nakaz wyprowadzania psów na smyczy i w kagańcu, niezależnie od ich cech i innych uwarunkowań (w tym choroby), może w określonych sytuacjach prowadzić do działań niehumanitarnych (por. także np. wyrok WSA w Poznaniu z 21 stycznia 2016 r., sygn. IV SA/Po 740/15, Wspólnota-KurP.2016/11/2).

podstawa prawna: art. 4, art. 10 ust. 2a ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 250 ze zm.)

podstawa prawna: art. 10a, art. 11a ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (tekst jedn. DzU z 2013 r. poz. 856 ze zm.)

podstawa prawna: art. 56 ustawy z 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (tekst jedn. DzU z 2014 r. poz. 1539 ze zm.)

podstawa prawna: art. 77-78 ustawy z 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 1094 ze zm.)