Dwie strony postępowania administracyjnego, mające sporne interesy, odwołały się od decyzji organu I instancji. Czy w takiej sytuacji obie strony są chronione przez pogorszeniem ich sytuacji prawnej przez organ odwoławczy?

Nie.

Czytaj także: Odwołanie od decyzji administracyjnej trzeba przekazać w ciągu siedmiu dni

W art. 139 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) zastrzeżono, że organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny. Zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 sierpnia 2018 r. (sygn. II OSK 25/18, LEX nr 2531488) przez orzeczenie na niekorzyść strony w rozumieniu tego przepisu należy rozumieć każde rozstrzygnięcie, które pogarsza sytuację odwołującego się w stosunku do tej, jaką miał przed wniesieniem odwołania. Pogorszenie nie musi dotyczyć wyłącznie jego praw czy obowiązków wynikających z prawa materialnego, ale także pewnych uprawnień faktycznych czy procesowych, powstałych w wyniku wydania zaskarżonego rozstrzygnięcia. Przez „niekorzyść" należy rozumieć obiektywne pogorszenie sytuacji prawnej (por. np. wyrok NSA z 18 lipca 2018 r., sygn. II OSK 2077/16, LEX nr 2527196).

Zwraca się jednak uwagę, że zakaz ten nie dotyczy sytuacji, gdy odwołania od decyzji organu I instancji wniosło kilka stron o spornych interesach. W wyroku NSA w Krakowie z 17 października 1995 r. (sygn. SA/Kr 2357/94, LEX nr 528089) przyjęto, że zakaz z art. 139 k.p.a. ma zastosowanie także w sytuacji gdy odwołanie od decyzji wniosła więcej niż jedna strona, ale tylko wówczas, gdy każda z nich zaskarżyła samodzielnie rozstrzygnięcie materialnoprawne, a zaskarżone rozstrzygnięcie nie determinuje pozostałych rozstrzygnięć.

Organ odwoławczy może także orzec na niekorzyść strony, która wniosła odwołanie, jeśli szczegółowo wykaże, że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny (por. np. wyrok WSA w Krakowie z 26 kwietnia 2018 r., sygn. II SA/Kr 91/18, LEX nr 2497023). Podnosi się, że pod pojęciem rażącego naruszenia prawa w rozumieniu art. 139 k.p.a. mieszczą się wszelkie przypadki kwalifikowanego naruszenia prawa wymienione w art. 145 § 1, art. 145a § 1 i art. 156 § 1 k.p.a. (wyrok WSA w Warszawie z 24 marca 2005 r., sygn. VI SA/Wa 1149/04, LEX nr 189182). Wyrażany jest także pogląd, że rażące naruszenie interesu społecznego nie jest samoistnym kryterium odstąpienia od zakazu z art. 139 k.p.a. i wchodzi w grę dopiero wówczas, gdy w postępowaniu odwoławczym zostanie stwierdzona wadliwość decyzji, chociażby nie w rażącym stopniu (por. wyrok WSA w Warszawie z 20 września 2007 r., sygn. VI SA/Wa 1111/07, LEX nr 439035). W orzecznictwie przyjmuje się również, że zakaz z 139 k.p.a. nie ma zastosowania do decyzji kasacyjnych, o których mowa w art. 138 § 2 k.p.a., czyli uchylających zaskarżoną decyzję w całości i przekazujących sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji. W takim przypadku organ odwoławczy nie przeprowadza bowiem merytorycznej kontroli decyzji wydanej przez organ I instancji (por. np. wyrok NSA z 14 listopada 2017 r., sygn. II OSK 1878/16, LEX nr 2443013).

Anna Puszkarska, radca prawny

Podstawa prawna:art. 139 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego. (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1257 ze zm.)