Mikrofon na żyrandolu

[b]RZ: Skąd u pan głos jak dzwon?[/b]

[b]Krzysztof Cugowski:[/b] Skąd? A znikąd! To, że śpiewam, jest wyłącznie kwestią przypadku. Wprawdzie chodziłem do szkoły muzycznej przez całą podstawówkę i liceum, jednak poza chórem nie wykazywałem specjalnie ani ochoty, ani talentu do śpiewania. A kiedy nie miałem już siły ćwiczyć na fortepianie i klarnecie, rodzice przenieśli mnie do ogólniaka i przestałem interesować się muzyką. Dopiero po maturze zacząłem się bawić z kolegami w zespół.

[b]A w domu się śpiewało?[/b]

Kolędy w czasie świąt. Rodzina nie miała tradycji muzycznych poza wujkiem, który był nauczycielem i skończył wydział skrzypiec w Poznaniu. Kiedy już zacząłem śpiewać, a nawet śpiewaniem zarobkować, dla mamy była to wielka niespodzianka i rozczarowanie jednocześnie. Rodzice myśleli, że będą mieli syna z porządnym zawodem, prawnika albo urzędnika, a nie komedianta. Mama jeszcze kilka lat przed śmiercią, a było to całkiem niedawno, podpytywała mnie delikatnie, czy nie mam zamiaru skończyć studiów prawniczych. Odpowiadałem: „Tak, mamo, ale jak już będę miał więcej czasu, bliżej emerytury”.

[b]Urodził się pan w 1950 roku. Jak pan zapamiętał najgorsze czasy PRL?[/b]

Moi rodzice przeżyli wojnę we Włodzimierzu Wołyńskim. Tak jak wielu Polaków mieli nadzieję, że spod okupacji radzieckiej wyzwolą ich Amerykanie i wszystko wróci do normy. Ale w 1947 roku towarzysze radzieccy kazali im wybierać: albo zostaną obywatelami ZSRR, albo wyjadą do nowej Polski. Wyjechali jak najbliżej się dało – do Lublina, żeby w razie czego mieć blisko do domu. Mieszkaliśmy w dużym pokoju, jak się wtedy mówiło, bez wygód, ze studnią i sławojką na podwórku. Ale mieliśmy radio, a ojciec był namiętnym słuchaczem Głosu Ameryki i Radia Wolna Europa. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej jako ochotnik. Wychował mnie w głębokiej nienawiści do Związku Radzieckiego i bałaganu, jaki zaprowadził on w Polsce.

[b]Co pan zapamiętał z dzieciństwa?[/b]

To były siermiężne lata, zwłaszcza dla dzieci. Nie było żadnych zabawek. W sklepach sprzedawano tylko podstawowe produkty. Ale brakowało przede wszystkim nadziei. Największym sukcesem komunistów było wytworzenie powszechnego przekonania, że system przez nich wprowadzony może zmieść z powierzchni Ziemi tylko kometa Halleya. Ale nie narzekam. Moja młodość w latach 70. to były wakacje w porównaniu z poprzednimi dekadami. Za wielomiliardowe pożyczki dano nam trochę światowego blichtru. Pojawiła się coca-cola, po raz pierwszy zobaczyłem banana. W latach 60. „rzucano” tylko kubańskie pomarańcze, a i to wyłącznie przed świętami. W prasie można było przeczytać, że statek z cytrusami zawinął do Gdyni. Padało pytanie, czy nasi zdolni dokerzy zdążą z rozładunkiem?

[b]Jaka muzyka pana wciągnęła?[/b]

Stonesi i Beatlesi. Słuchałem Radia Luxembourg. W Programie I królowały chór Czejanda, Orkiestra Mandolinistów Edwarda Ciukszy i Chór Aleksandrowa. W niedzielę można było usłyszeć piosenkę włoską i francuską. Rock and rolla władze się bały. Gdybym chciał sobie teraz zamówić lot Columbią, byłaby to mniejsza sensacja, niż kupno w tamtym czasie zachodniej płyty. Królowały pocztówki dźwiękowe, ale tak koszmarnej jakości, że nie dało się ich słuchać. Pierwszy koncert, który widziałem, to The Animals w Sali Kongresowej w 1965 roku. Poważniejszą wyprawę odbyłem tylko na The Rolling Stones dwa lata później. Nie miałem pieniędzy, rodzice żyli skromnie, więc „podkosiłem” im widelec i łyżkę do sałaty z rodzinnej srebrnej zastawy. Sprzedałem i pojechałem z przyjacielem do Warszawy. Powiem tak: nie ma tych sztućców – trudno. To, co widziałem, znacznie przewyższało wartość srebra.

[b]Jak pan kupił bilety?[/b]

Od konika – trzy po trzysta złotych. Nominalnie były po 97 zł. Tuż przed koncertem okazało się, że jeden z kolegów nie dojechał. Sprzedaliśmy jego wejściówkę za tysiąc złotych. To był jedyny moment w życiu, kiedy zarobiłem na czymkolwiek: po prostu zrobiłem biznes! Podeszła do nas pani z synem. Spytała go: chcesz iść na Stonesów czy wolisz lewisy? Wybrał Stonesów. Kiedy weszliśmy na salę, okazało się, że nasze bilety są podrobione. Bileterka popatrzyła na nas i zrozumiała, że sami ich nie wydrukowaliśmy. Pozwoliła nam zostać.

[b]Co pan zapamiętał?[/b]

Publiczność była szarobura, bo tylko takie ubrania szyto za Gomułki. Kiedy rozsunęła się kurtyna, zobaczyłem Briana Jonesa – kolorowego jakby spadł z Marsa. Muzykę zagłuszał zgiełk widowni, nie było jej słychać. Ale wygląd Stonesów dawał po oczach. Dostaliśmy lekcję barwnego, rockandrollowego życia.

[b]Jak wyglądała pana pierwsza muzyczna próba?[/b]

Nie najgorzej. Mieliśmy czeską basówkę Jolanę. Gitarzysta grał na polskiej Sambie, która nie nadawała się do niczego. Ale znajomy kolega dorobił do niej przystawki z pudełka po akronie, lekarstwie na gardło. Kolumny miały moc pięciu watów. Charakterystyczny rockowy przester otrzymywaliśmy, wciskając w magnetofonie funkcję „nagrywanie” i głośność na maksa. Dźwięk szedł do piętnastowatowego wzmacniacza Luna. Mikrofon wisiał na żyrandolu, podłączony do magnetofonu kasetowego Sony, podówczas badziewiarskiego jak dzisiejsza chińszczyzna.

Kiedy już się przekonaliśmy, że pięknie gramy i śpiewamy, postanowiliśmy zdobyć perkusję. Bębny pożyczyliśmy i wtaszczyliśmy do mojego mieszkanka w bloczku. Próba trwała 10 minut. Wszyscy sąsiedzi zaprotestowali.

[b]Skąd się wzięła nazwa Budka Suflera?[/b]

Z nazwą mieliśmy kłopot i spróbowaliśmy dać szansę losowi. Otworzyłem słownik polsko-angielski na „chybił-trafił”. Byliśmy zachwyceni. Potem, na początku naszego grania dochodziło do qui pro quo. Ludzie myśleli, że jesteśmy teatrem.

[b]Jak pan się spotkał z Romualdem Lipką?[/b]

W pierwszej klasie muzycznej szkoły podstawowej. Od 50 z górą lat jesteśmy ze sobą związani przez los. Na dobre i na złe. Krańcowo różni, zarówno charakterologicznie, jak i fizycznie.

[b]Coś panów łączy?[/b]

Ambicja!

[b]A jak powstał wasz pierwszy przebój „Sen o dolinie”?[/b]

Byliśmy w trudnej sytuacji. Mieliśmy po 23 lata, graliśmy marnie płatne koncerciki, i nie ukrywam, że zaczęliśmy się zastanawiać, czy jednak nie dokończyć studiów prawniczych. Pomógł nam Jurek Janiszewski, legendarny prezenter radiowy z Lublina, nasz przyjaciel i opiekun. To był jego pomysł, żebyśmy nagrali polską wersję hitu Billa Withersa, chociaż nie był on w kręgu naszych zainteresowań. Piosenkę zarejestrowaliśmy nad ranem, po studniówce, na żywo z towarzyszeniem skrzypaczek i chórku, bo nie było magnetofonów wielośladowych. Wersji było kilka, ale nawet ta wybrana do emisji nie jest pozbawiona błędu. W pewnym momencie nasz perkusista przestał grać, bo myślał, że nic się nie zgadza. Tymczasem realizator machał z reżyserki, żeby kontynuował. Właśnie nagranie bez partii perkusji w jednym z fragmentów poszło w eter. Puścił je jako pierwszy Janusz Kosiński w Rozgłośni Harcerskiej. Potem zaczęła nas grać Trójka, Jedynka dopiero dwa lata później.

[b]Na pierwszej płycie z 1975 roku towarzyszył wam Czesław Niemen.[/b]

Pamiętam, jak znosił ze mną do studia organy Hammonda po krętych schodach w Akademii Muzycznej na Okólniku. Piosenki mieliśmy gotowe już w 1972 roku, ale nie byliśmy przygotowani, żeby je wykonać. Długo działaliśmy jak chałupnicy.

[b]Jak wyglądała sława w połowie gierkowskiej dekady?[/b]

Ukochana komuna przyznała nam najniższe stawki: po 300 zł za koncert – równowartość trzech butelek wódki, plus dodatek objazdowy. Musieliśmy grać niebotyczną ilość koncertów, żeby jakoś przeżyć. Zdarzało się, że dawaliśmy trzy, a nawet cztery dziennie. Dziś nie potrafię sobie tego wyobrazić. Ale wtedy człowiek był młody. No i nie wiedzieliśmy, jak się żyje w normalnym świecie.

[b]Dlaczego odszedł pan z zespołu?[/b]

Jak już wspomniałem, z Romkiem łączy nas wielka ambicja. Zaczęliśmy się licytować, kto jest ważniejszy. Poza tym, ja wolę muzykę trudniejszą w odbiorze, a Romek – pop. Spotkaliśmy się ponownie w związku z nagrywaniem albumu na dziesięciolecie istnienia. Niektóre piosenki były mono, koledzy postanowili nagrać je stereo. Mediował Jurek Janiszewski. Ale nawet kiedy nie było mnie w Budce, spotykaliśmy się prywatnie. Dobrze, że nie co dzień! Mieszkaliśmy przecież z Tomkiem Zeliszewskim i Romkiem w jednym domu. Romek pomagał mi w karierze solowej, ja nagrałem mu angielską wersję „Jolki”, kiedy pojawiła się szansa na zagraniczny kontrakt Budki.

[b]Czy spodziewaliście się, że album „Nic nie boli tak jak życie” odniesie wielki sukces?[/b]