Stan wyjątkowy: Michałowo walczy ze złą sławą, hotelarze walczą o wsparcie

Nad podlaskim Michałowem w środę, 6 października, świeci słońce, a temperatura sięga 17 stopni. Złota jesień. Ale od kilku dni w budynku tutejszej Ochotniczej Straży Pożarnej działa „ogrzewalnia”. Tak przynajmniej głosi napis na drzwiach. Coś jak przytulisko dla bezdomnych w środku srogiej zimy, a nie ciepłej jesieni. Tylko ilu bezdomnych może być w kilkutysięcznym miasteczku?

"Ogrzewalnia" w Michałowie

Fotorzepa, Paweł Rochowicz

- Przecież nie mogliśmy stworzyć ośrodka dla cudzoziemców, to nie nasze kompetencje. Ogrzewalnię zawsze możemy zorganizować – mówi zastępca burmistrza Konrad Sikora. I otwiera drzwi do sporego pomieszczenia w strażackiej remizie. W kącie złożone materace i koce, w drugim kącie lodówka i kuchenka mikrofalowa. Obok czajnik, kawa, herbata, nieco naczyń. Może tu spać nawet kilkanaście osób. Piętro wyżej – niewielki pokój z dwoma łóżkami.

- To dla tych, którzy potrzebują odosobnienia, na przykład matek z małymi dziećmi – informuje Sikora.

Pokój w "ogrzewalni" w Michałowie

Fotorzepa, Paweł Rochowicz

Pokój w "ogrzewalni" w Michałowie

Fotorzepa, Paweł Rochowicz

Na razie nie trafił tu jeszcze żaden imigrant zza niedalekiej białoruskiej granicy. Jednak wszystko jest gotowe na ich przyjęcie. Michałowski samorząd uruchomił zbiórkę pieniędzy i odzieży na wypadek, gdyby trzeba było wspomóc imigrantów, którzy przejdą granicę i znajdą się na terenie gminy. W ciągu pierwszych dwóch dni zebrano ponad 30 tys. zł i kilka worków ubrań. Odzież przynieśli głównie mieszkańcy Michałowa i okolic, ale wpłaty napływały z całej Polski.

- I tak będziemy musieli tych ludzi przekazać Straży Granicznej. Ale tu przynajmniej się najedzą, przebiorą i odpoczną – zapewnia wiceburmistrz.

Ogrzewalnia to nie wszystko. Michałowscy strażacy od kilku dni jeżdżą po gminie, zwłaszcza po nadgranicznych wsiach i lasach, wypatrując potrzebujących pomocy. Rozwieszają też plakaty, na których po polsku i po o angielsku widnieje zachęta do kontaktu z „ogrzewalnią” w sprawie pomocy. Wersja angielska zwiera słowo „refugee”, czyli uchodźca. Wersja polska jest dla miejscowych, którzy uchodźców gdzieś zauważą. A że OSP wszędzie cieszy się zaufaniem, może nawet większym niż Straż Graniczna, to jest szansa, ze ludzie powiadomią strażaków. Bo Straż graniczna ma rozkazy, by tych, którzy przekradli się z Białorusi wywozić z powrotem na granicę. A strażacy przynajmniej na chwilę ich przygarną.

Informacja o udzielaniu pomocy uchodźcom

Fotorzepa, Paweł Rochowicz

Plakat informujący o punkcie pomocy dla uchodźców

Fotorzepa, Paweł Rochowicz

- Robimy to, co do nas należy – krótko ujmuje sprawę Marek Nazarko, burmistrz Michałowa. I dodaje, że gdyby postępowanie władz centralnych i SG wciąż było takie samo, doprowadzi to do zamarzania tych nieszczęśników, którym ktoś wmówił, że trafią z Białorusi wprost do Niemiec. Michałowska „ogrzewalnia” być może komuś uratuje życie.

- Od początku kryzysu na granicy jest już sześć przypadków śmierci wśród osób, które przedostały się do Polski. Możliwe, ze ofiar jest więcej, bo przygraniczne lasy i bagna bywają trudno dostępne i nie wszędzie docieramy z naszymi interwencjami – opowiada Katarzyna Czarnota, z "Grupy Granica". "Grupa Granica" to porozumienie organizacji humanitarnych, których aktywiści jeżdżą wzdłuż białoruskiej granicy i starają się pomagać imigrantom. Często ta pomoc polega na wezwaniu pogotowia ratunkowego, bo wiele z tych osób jest w bardzo złym stanie.

- Wczoraj znaleźliśmy grupę ludzi z Konga. W innej grupie były wycieńczone dzieci, przewiezione do szpitala w Hajnówce – wylicza Czarnota. Dodaje, że najczęściej gdy już imigranci dojdą do siebie, trafiają w ręce Straży Granicznej, a ta wywozi ich na granicę. – Oni nie są traktowani jak pacjenci, raczej jak chorzy więźniowie pod eskortą – ocenia aktywistka.

Groźna strażnica

- Gdzie są dzieci z Michałowa? – pytali posłowie opozycji podczas sejmowej debaty nad przedłużeniem stanu wyjątkowego. I umieścili na mównicy słynne zdjęcia imigranckich dzieci, siedzących na zamkniętym placu przed budynkiem Straży Granicznej w Michałowie. Odpowiedź jest już znana: dzieci wraz z rodzicami zostały wywiezione z powrotem na granicę. Według rządowych wyjaśnień, ich rodzice nie chcieli zostać w Polsce.

Dziś plac przed michałowską jednostką Straży Granicznej jest pusty. Ale wieje tu grozą. Na ulicy przed budynkiem leżą zwoje drutu kolczastego. To nawet nie tyle drut, co osławiona concertina – cienka blacha uformowana w zęby. Sprawdzam palcem – rzeczywiście ostra. Oprócz tego zwoje zwykłego drutu i sterty rur. Najwyraźniej gotowe do przewiezienia na granicę i wybudowania ostrego płotu.

Concertina przed posterunkiem Straży Granicznej w Michałowie

Paweł Rochowicz, Fotorzepa

- Ma pan pozwolenie na fotografowanie prywatnego mienia? – pyta mnie odziany w mundur wąsacz, nadchodzący od strażnicy. Rzucam okiem na naramienniki. Ani śladu gwiazdek. Polowa bluza rozpięta. Czy on jest na służbie? I czego właściwie ode mnie chce?

- To ten drut jest prywatny? Myślałem, że to wasze, państwowe – dziwię się.

- Zawsze to czyjeś. I wypadałoby zapytać – groźnie mówi wąsacz.

Przypomina mi się, że rozporządzenie o stanie wyjątkowym zabrania fotografowania „infrastruktury granicznej”. Ale owinięte naddartą tekturą druty to chyba jeszcze żadna infrastruktura. Leżą na ulicy, nawet nie na ogrodzonym terenie placówki Straży Granicznej. A do granicy stąd z 17 kilometrów w linii prostej.

- To nie jest strefa stanu wyjątkowego – uprzejmie przypominam.

- To nieważne, najpierw trzeba zapytać o zgodę – mówi mundurowy.

- No więc pana pytam. Mogę?

- A to tam trzeba zapytać, w środku – pokazuje na strażnicę. I sam się w jej kierunku oddala.

Przez chwilę zastanawiam się, czy nie wezwie uzbrojonych kolegów. Na dziedzińcu stoi kilku funkcjonariuszy z długą bronią. Ale jakoś się mną nie interesują. Robię więc jeszcze kilka zdjęć i spokojnie idę w swoją stronę. Żadnego pościgu nie widzę.

Cudzoziemcy w Michałowie

Kiedyś wielokulturowość była dla Michałowa codziennością. W 1936 roku, wśród 6 tys. mieszkańców było 2,7 tys. wyznawców prawosławia, 2,2 tys. było katolikami, a poza tym mieszkało tu ponad 700 Żydów i niemal 200 Niemców wyznania ewangelickiego. Istniały tu oczywiście cztery świątynie. Dzieci uczyły się w trzech szkołach: polskiej, niemieckiej i żydowskiej. Ta ostatnia nauczała tylko języka hebrajskiego i talmudu.

W czasie II wojny światowej Żydzi i Niemcy zniknęli z krajobrazu miasta. Kościoły ostały się dwa: katolicki i cerkiew. Jeśli ostatnio pojawiali się tu jacyś obcokrajowcy, to zazwyczaj Białorusini i Ukraińcy – do pracy.

Dopiero obrazy grupki Azjatów z dziećmi, zamkniętych na dziedzińcu Straży Granicznej sprawiły, że Michałowo zaczęto kojarzyć z innymi nacjami. O miasteczku głośno w świecie. W magistracie niemal codziennie pojawiają się ekipy telewizyjne: polskie, niemieckie i francuskie. Był nawet korespondent "The New York Times".

- Proszę, nie używajcie zwrotu „dzieci z Michałowa”. Przecież michałowianie nie są winni temu, co się stało – prosi wiceburmistrz Konrad Sikora. I dodaje, że to przypomina trochę osławione „polskie obozy koncentracyjne”. Niby były u nas, ale obcymi rękami stworzone.

Lęk przed strefą przyfrontową

Zła sława może przylgnąć nie tylko do Michałowa, ale do całego Podlasia i Lubelszczyzny. Lęk o to czuć wśród przedsiębiorców, którzy w środę pod wieczór spotkali się w Hajnówce. Na sali tutejszego Centrum Kultury Białoruskiej około 40 osób, głównie właścicieli hoteli, pensjonatów, biur podróży i gospodarstw agroturystycznych. Rozmawiają głównie o ustawie, która ma im gwarantować rekompensaty za brak wpływów od turystów. Przed kilkoma dniami weszła w życie, a wojewoda już przyjmuje wnioski o wsparcie dla poszkodowanych. Ale wszyscy wiedzą, że to tylko częściowo załatwi sprawę.

Spotkanie przedsiębiorców

Fotorzepa, Paweł Rochowicz