Komisarz wyborczy wygasi mandat radnego

Rozwiązanie takie zaproponowało Polskie Stronnictwo Ludowe, wnosząc do Sejmu projekt nowelizacji kodeksu wyborczego. Zadaniem komisarza wyborczego ma być stwierdzenie, że wygasł mandat nie tylko radnego gminy, powiatu czy województwa samorządowego, ale także wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Kompetencja ta ma komisarzowi przysługiwać w tych sytuacjach, w których fakt wygaśnięcia mandatu nie budzi wątpliwości.

Kiedy stwierdzi to rada

W obecnym stanie prawnym stwierdzenie, że mandat radnego wygasł, należy do rady gminy (powiatu, sejmiku województwa). Właściwa rada stwierdza również wygaśnięcie mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Tylko w sytuacjach wyjątkowych, gdy uprawniony organ nie podejmie uchwały w stosownym terminie, kompetencja ta przechodzi na wojewodę.

Rozwiązanie to zostało przeniesione do kodeksu wyborczego z ustaw regulujących zasady przeprowadzania wyborów samorządowych: ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz ustawy o bezpośrednim wyborze wójta.

Zaproponowana przez PSL nowelizacja wprowadza dodatkowy organ uprawniony do stwierdzania, że mandat radnego (wójta) wygasł. Jest nim komisarz wyborczy.

Projekt nowelizacji zakłada, że tak jak dotychczas rada gminy będzie właściwa do stwierdzenia, że mandat radnego wygasł, ale tylko w niektórych wypadkach. Będą to: odmowa złożenia ślubowania, naruszenie ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z wykonywaniem określonych w odrębnych przepisach funkcji lub działalności oraz niezłożenie w terminach określonych w odrębnych przepisach oświadczenia o stanie majątkowym.

W terminie siedmiu dni

Jeżeli mandat radnego wygasł z powodu: śmierci, utraty prawa wybieralności lub nieposiadania go w dniu wyborów, pisemnego zrzeczenia się mandatu, wyboru na wójta – wygaśnięcie mandatu stwierdzi komisarz wyborczy w terminie siedmiu dni od dnia wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu. Wyda w tej sprawie obwieszczenie.

Obwieszczenia stwierdzające wygaśnięcie mandatu radnego wydane przez komisarza wyborczego mają być niezaskarżalne. Zainteresowany radny natomiast będzie mógł nadal wnieść skargę do sądu administracyjnego na uchwałę rady stwierdzającą wygaśnięcie jego mandatu.

Zaskarżalne będą również zarządzenia zastępcze wojewody stwierdzające wygaśnięcie mandatu radnego. Tak jak dotychczas wojewoda w ten sposób będzie zastępował w działaniu radę, która mimo wystąpienia przesłanek uchwały w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego nie podejmuje.

Gdy stwierdzenie wygaśnięcia mandatu należy do kompetencji rady, organ ten ma obowiązek umożliwić zainteresowanemu złożenie wyjaśnień. Dotyczy to zarówno radnych, jak i wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

etap legislacyjny: przed pierwszym czytaniem

Opinia prof. Andrzej Szewc, Uniwersytet Śląski w Katowicach

Proponowane zmiany zasługują na aprobatę. Są racjonalne: upraszczają i przyspieszają procedury związane z wygaszaniem i obsadzaniem wygasłych mandatów radnych. Nie odbierają radom żadnych realnych uprawnień. Przeciwnie – uwalniają je od zbędnej mitręgi i likwidują możliwe zarzewie konfliktów z wojewodą. Okoliczności wygaśnięcia mandatu, do których się odnoszą, oraz sposób ich stwierdzania pozwalają na powierzenie tego zadania komisarzom wyborczym. Wątpliwość dotyczyć może jedynie zrzeczenia się mandatu. Dlatego w przewidywanej regulacji warto  doprecyzować przesłanki pozwalające uznać, że oświadczenie radnego jest zrzeczeniem się mandatu.