Sprzedaż alkoholu: skargi mieszkańców to za mało, by ograniczać handel

Rada miejska zmieniła uchwałę dotyczącą zasad usytuowania na terenie miasta miejsc sprzedaży i podawania napojów alkoholowych, dodając do niej jeden punkt. Wprowadzono nim stały zakaz sprzedaży, podawania, spożywania napojów alkoholowych przy dwóch ulicach, w tym wjazdowej na osiedle przy placu targowym.

Zmiana nie spodobała się jednemu z mieszkańców. Jego zdaniem uchwała, wprowadzając stały zakaz sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych na określonym obszarze, naruszyła jego uprawnienie do swobodnego korzystania z pawilonu handlowego położonego przy jednej z ulic objętych zakazem.

Bez upoważnienia

Mężczyzna tłumaczył, że kwestionowany zapis jest sprzeczny z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi i narusza ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. W jego ocenie rady gminy mogą wprowadzać ograniczenia w zakresie działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży alkoholu, ale tylko na podstawie upoważnień ustawowych i tylko w taki sposób, aby nie naruszać innych powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Rada, podejmując sporną uchwałę, przekroczyła uprawnienia wynikające z art. 12 ust. 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Na podstawie powołanego przepisu rada jest bowiem upoważniona wyłącznie do określania zasad usytuowania miejsc sprzedaży i podawania napojów alkoholowych.

Miejsca, obiekty i obszary objęte zakazem sprzedaży i podawania napojów alkoholowych określa art. 14 ust. 1 ustawy. Jest to katalog zamknięty, co oznacza, że rada gminy na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy nie może dokonać jego rozszerzenia. W pozostałych miejscach wymienionych w przepisie zakaz nie ma charakteru bezwzględnego. Natomiast art. 14 ust 6 ustawy pozwala na wprowadzenie zakazu sprzedaży, podawania lub spożywania alkoholu tylko w niektórych miejscach, obiektach lub obszarach gminy ze względu na ich charakter.

Zdaniem mężczyzny z całą pewnością fragment ulicy objęty zakazem nie ma wyjątkowego charakteru dla miasta, a jest to jedyne miejsce wyłączone z możliwości prowadzenia tego rodzaju działalności. Podał, że w lokalu handlowym planuje otworzyć sklep spożywczo- monopolowy, a ustanowiony zakaz jest sprzeczny z obowiązującymi przepisami prawa i narusza prawo do swobodnego korzystania z lokalu.

Usytuowanie miejsc sprzedaży

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi przyznał rację skarżącemu. Stwierdził, że posiada on interes prawny do zaskarżenia spornej uchwały, bo wpływa ona na jego sytuację. Sąd zauważył, że podstawę prawną zaskarżonej uchwały stanowił art. 12 ust. 2 i art. 14 ust. 6 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Pierwszy z tych przepisów upoważnia radę gminy do ustalania, w drodze uchwały, zasad usytuowania na terenie gminy miejsc sprzedaży i podawania napojów alkoholowych. Drugi stanowi, że w innych niewymienionych miejscach, obiektach lub na określonych obszarach gminy, ze względu na ich charakter rada gminy może wprowadzić czasowy lub stały zakaz sprzedaży, podawania, spożywania oraz wnoszenia napojów alkoholowych.

WSA przypomniał, że w orzecznictwie sądów administracyjnych wskazywano wielokrotnie, co mieści się pod pojęciem zasad usytuowania miejsc sprzedaży i podawania napojów alkoholowych. Należy przez to rozumieć ich rozmieszczenie w terenie, a w szczególności ich usytuowanie względem miejsc chronionych, takich jak np. szkoły, inne placówki oświatowo-wychowawcze itp., jak też inne obiekty, które rada gminy uzna za zasługujące na szczególną ochronę. Upoważnienie do ustalenia „zasad usytuowania miejsc" podlegać musi ścisłej wykładni językowej.

W ocenie sądu uchwała rady gminy wydana na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy nie może wskazywać obiektów, na terenie których nie może być usytuowany punkt sprzedaży i podawania napojów alkoholowych, gdyż wkraczałby w ten sposób w zagadnienie zakazów, o którym mowa w art. 14 ustawy. Nie są również dopuszczalne jakiekolwiek modyfikacje, w tym zawężanie ustawowego katalogu miejsc chronionych.

Wyjątki od zasady

W wyroku podkreślono, że wprowadzenie stałego lub czasowego zakazu sprzedaży napojów alkoholowych w miejscach, obiektach lub na określonych obszarach gminy powinno mieć swoje uzasadnienie w ich szczególnym charakterze. Rada gminy powinna zatem wskazać, na czym polega szczególny charakter miejsca, w którym wprowadza się zakaz sprzedaży napojów alkoholowych. Wprowadzenie choćby czasowego zakazu ogranicza bowiem gwarantowaną konstytucyjnie swobodę prowadzenia działalności gospodarczej. Nie może więc być on wprowadzony bez ważnego powodu.

WSA tłumaczył, że zakazy, o których mowa w art. 14 ust. 6 ustawy o wychowaniu w trzeźwości, służyć mają wyłącznie jako szczególna ochrona pewnych miejsc lub obiektów przed zagrożeniem ze strony alkoholu, a nie jako sposób uwolnienia się do obowiązku czynnego działania na rzecz zapewnienia porządku publicznego. A to legło u podstaw podjęcia spornej uchwały.

Kwestia wprowadzenia zakazów sprzedaży alkoholu we wskazanych obiektach bądź na określonych obszarach nie mieści się w pojęciu „zasad usytuowania na terenie gminy miejsc sprzedaży i podawania napojów alkoholowych", o których mowa w art. 12 ust. 2 ustawy. W art. 14 ust. 1-5 ustawodawca określił zaś miejsca, w których sprzedaż i podawanie napojów alkoholowych jest zabronione, są to tzw. miejsca chronione. Katalog takich miejsc jest zbiorem zamkniętym, co oznacza, że na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy rada nie może dokonywać jego rozszerzenia.