Roszady na komunalnych posadach są ryzykowne

O wygaśnięciu bądź niewygaśnięciu mandatu Hanny Gronkiewicz-Waltz i wielu innych prezydentów i burmistrzów rozstrzygnie zapewne Naczelny Sąd Administracyjny ewentualnie Trybunał Konstytucyjny. Ale już obecnie sądy zawieszają lub odraczają sprawy z udziałem gmin, których szefowie mają zakwestionowany mandat.

Decyzje przez nich wydawane, np. w sprawie zmian w składach rad nadzorczych komunalnych spółek, obarczone są znacznym ryzykiem. Tak samo decyzje "wadliwych‚ kontrowersyjnie wybranych zarządów. Same procesy kosztują, a ewentualne powroty na dawne posady, czy choćby odszkodowania, to wydatek z kasy miasta. Nasi rozmówcy doradzają, by samorządowi pełnomocnicy (prawnicy) posługiwali się raczej pełnomocnictwami wystawionymi przed dniem ewentualnego wygaśnięcia mandatu (w Warszawie -27 grudnia 2006 r.) ich mocodawców: prezydentów, burmistrzów. Te są bowiem cały czas ważne.

Odwołani ze spółek nie są bezbronni i zapewne nie będą się poddawać. Mają możliwość wytoczenia tzw. powództwa o ustalenie -na postawie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego -istnienia bądź nieistnienia ważnej uchwały dotyczącej np. zmiany w radzie nadzorczej. Co więcej, kodeks spółek handlowych stanowi w art. 252 § 4, że niezaskarżenie w kodeksowym trybie uchwał, czego czynić nie mogą (szerzej: "Były prezes nie zaskarży uchwały o swoim usunięciu", "Rz" z 5 marca), nie wyłącza możliwości podniesienia zarzutu ich nieważności w innym postępowaniu, np. o niezgodne z prawem zwolnienia z pracy.

W takich procesach zainteresowani będą zapewne wykazywali naruszenie nie tylko k. s. h., ale szerzej prawa: np. że uchwały o zmianach w radach nadzorczych podejmował nieuprawniony reprezentant gminy bądź źle umocowany (a właściwie nieumocowany) pełnomocnik. -Zły wybór rady nadzorczej spowoduje, że wyboru zarządu dokonywać będzie nielegalna, choćby w części, rada nadzorcza. W dalszej kolejności pojawić się mogą zarzuty, że ów nielegalny zarząd dokonywał zwolnień (wypowiedzeń) umów pracowniczych, podpisywał kontrakty. To może być spirala zarzutów, seria procesów - uważa mec. Dawid Zdebiak.

Odwołani czy niezadowoleni z decyzji "wątpliwych" władz samorządowych mogą powoływać się też na nieważność czy wadliwość ich uchwał, jeśli stwierdzi to sąd winnej sprawie, na skutek innego pozwu. Nawet zarejestrowanie zmienionych władz w Krajowym Rejestrze Sądowym, domniemanie prawdziwości zawartych w nim danych - może być obalone. Wobec powszechnie znanych perypetii szefów samorządowych (debaty na temat wygaśnięcia mandatów) nie będzie to zbyt trudne.

-Wszystkie te czynności: zmiany w radach nadzorczych, zarządach, zwolnienia i nominacje mają charakter czynności cywilnoprawnych, tak więc jeżeli je podejmuje organ bezprawny, są nieważne -wskazuje mec. Andrzej Wyględała. Ale zaraz dodaje, że następca na urzędzie prezydenta lub burmistrza może potwierdzić ułomne czynności poprzednika (inna rzecz, czy to jest realne). Inaczej umowy z powołanymi w spornym okresie szefami spółek komunalnych (menedżerami) są nieważne. Będą więc musieli stanowiska opuścić.

Co z wynagrodzeniem za ten przejściowy okres? Zgodnie z podstawową zasadą kodeksu pracy, za wykonaną pracę wynagrodzenie się należy. Ale gdyby mieli zagwarantowane w umowach jakieś wysokie odprawy, to te już nie: nieważność umów (powołań) skutkuje brakiem prawa do tego rodzaju ekstraświadczeń.

Wszyscy są zgodni, że dwuwładza w spółkach to dla nich przekleństwo. -Zwykle jedno jest pewne: że wszyscy pobierają pensje, zarówno "stary" zarząd, jak i "nowy". Czasem podpisują sobie jakieś drobniejsze dyspozycje, kontrakty, ale ważniejszej umowy nikt z takim zarządem nie zawrze - ocenia adwokat Wojciech Orżewski. - Nawet jeśli występują na zewnątrz członkowie zarządu wpisani w KRS, to niekoniecznie oni muszą być legalną władzą w spółce. Spór taki rozstrzyga w końcu raczej właściciel niż sąd.

W tym wypadku spory dotyczą także właściciela (miasta, gminy: ich organów). Sądy nie są obojętne na zawieszony status włodarzy gmin i zawieszają bądź odraczają rozprawy. Dotyczy to w szczególności około setki spraw z udziałem miasta stołecznego Warszawy -zawieszanych nawet wówczas, gdy obie strony(także miejska) chciały kontynuować proces. Jeśli stan niepewności będzie się przedłużał, spotkać to może niedługo także komunalne spółki.

Rz: Jakie skutki mogą mieć decyzje, czynności prawne "niepewnych" co do umocowania mandatu prezydentów (burmistrzów) dokonujące zmian w radach nadzorczych spółek komunalnych, a w ich następstwie w zarządach?

Najogólniej rzecz ujmując, skutkiem będzie powstanie stanu niepewności prawnej co do prawidłowości i skuteczności prawnej takich powołań (odwołań), co może z kolei zaowocować postępowaniami zmierzającymi do ustalenia istnienia stosunku członkostwa w radzie nadzorczej czy zarządzie spółki bądź nieistnienia tego stosunku. Najwłaściwszą drogą wydaje się powództwo z art. 189 k. p. c. W tym postępowaniu sąd na żądanie każdego, kto ma w tym interes prawny, zainteresowanego będzie ustalał, czy stosunek członkostwa istnieje, czy nie. Ta niepewność może się przenieść na ewentualne procesy, które np. zwolnieni pracownicy spółek mogą wytaczać tym wątpliwym zarządom.