Rozwiązanie takie wprowadziła uchwalona 25 czerwca 2015 r. nowelizacja ustawy o samorządzie gminnym. Ma ono uelastycznić obsługę samorządowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, ale przede wszystkim obniżyć koszty tej obsługi. Jak wynika z danych, jednostki samorządu terytorialnego utworzyły już blisko 59 tys. jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Do 1 stycznia 2016 r. każda z nich musiała mieć odrębny plan finansowy, politykę rachunkowości, głównego księgowego, prowadzić sprawy kadrowe.
Obecnie, na podstawie uchwały rady (sejmiku), wszystkie te zadania może przejąć właśnie Centrum Usług Wspólnych. Może to być odrębna jednostka organizacyjna JST. Może też być ono prowadzone w ramach urzędu gminy (starostwa powiatowego, urzędu marszałkowskiego). CUW mogą być tworzone także przez związki komunalne: gminne, powiatowe, ale też gminno-powiatowe.
Co ważne, utworzenie centrum usług wspólnych nie jest obligatoryjne. Czy powstanie taka jednostka i jaki zakres obsługi zapewni pozostałym – to rozstrzygnie uchwała rady gminy (powiatu) czy sejmiku województwa.
Od jej treści zatem zależy m.in., czy i w jakim stopniu kierownik jednostki obsługiwanej odpowiadać będzie za gospodarkę finansową tej jednostki, a w jakim odpowiedzialność ta spadnie na kierownika CUW. Z oczywistych względów CUW jest uprawniony do przetwarzania danych osobowych w zakresie i celu niezbędnym do wykonywania powierzonych zadań.
Utworzenie CUW może przynieść wszystkim samorządom oszczędności od 350 mln zł aż do kwoty przekraczającej miliard złotych rocznie.