Odpracowanie czynszu nie podlega PIT

Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy rozstrzygnął w interpretacji z 3 lutego 2016 r. (ITPB2/4511-1081/15/AB) kwestię opodatkowania świadczeń rzeczowych zastępujących płatność pieniężną.

Z pytaniem zwróciła się gmina posiadająca w swoim majątku trwałym lokale mieszkalne, które są wynajmowane najemcom za odpłatnością czynszową. Gmina sama zarządza własnymi zasobami mieszkaniowymi, ale ma problem z dużym zadłużeniem czynszowym. Burmistrz zamierza wydać zarządzenie o możliwości odpracowania zaległości czynszowych przez najemców (dłużników), by ułatwić spłatę długów. Z dłużnikiem, u którego powstały zaległości czynszowe, będzie zawierane porozumienie (umowa) dotyczące spłaty długu w formie świadczenia rzeczowego, tj. świadczenia pracy. Nastąpi więc zamiana czynszu (płatności pieniężnej) na świadczenie rzeczowe.

Świadczenie rzeczowe będzie polegało na wykonywaniu prac zastępczo w zamian za koszt czynszu, w skład którego wchodzą opłaty za eksploatację, wodę i ścieki, wywóz nieczystości itp. Wartość świadczenia rzeczowego będzie ustalona na podstawie określonych przez burmistrza stawek odpowiadających rodzajowi wykonywanej pracy. Forma zapłaty zobowiązań zostanie zamieniona ze świadczenia pieniężnego na świadczenie rzeczowe.

Gmina zapytała, czy świadczenie rzeczowe zastępujące płatność pieniężną – w tym przypadku spłata długu przez odpracowanie opłat czynszowych za wynajem lokalu mieszkalnego – nie będzie stanowić przychodu dłużnika. Jej zdaniem gmina nie będzie więc zobowiązana jako płatnik do obliczenia, potrącenia oraz odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy.

Dyrektor izby skarbowej uznał jej stanowisko za prawidłowe. Przypomniał, że w myśl art. 11 ust. 1 ustawy o PIT przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Z kolei w myśl art. 659 § 1 i § 2 ustawy – Kodeks cywilny przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju. Z powyższego wynika, że wynajmujący jest zobowiązany do zapłaty czynszu najemcy, przy czym zapłata może być oznaczona w świadczeniach innego rodzaju niż pieniądze.

Zgodnie z brzmieniem art. 453 kodeksu cywilnego jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa. Jest to instytucja prawna zwana datio in solutum (świadczenie zamiast wykonania). Celem jej jest wygaśnięcie istniejącego pomiędzy stronami zobowiązania (w tym przypadku zaległości czynszowych) poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone w treści pierwotnej umowy. Zobowiązanie wówczas wygasa tak, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie (np. przez zapłatę uzgodnionej pierwotnie kwoty), przy czym konieczną przesłanką wygaśnięcia zobowiązania – poza umową stron – jest rzeczywiste dokonanie świadczenia przez dłużnika.

Przechodząc do podatkowych aspektów opisanych czynności, dyrektor izby skarbowej stwierdził, że co do zasady wszelkie spłaty długów są dla dłużnika obojętne podatkowo. Nie można bowiem z faktu świadczenia pracy w zamian za wygaśnięcie ciążącego na dłużniku zobowiązania wywieść, że dłużnik uzyskuje przychody, o których mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o PIT.

Dyrektor izby uznał na tej podstawie, że po stronie najemców lokali mieszkalnych nie powstanie przychód w rozumieniu ww. przepisu podlegający opodatkowaniu w związku z odpracowaniem przez nich zobowiązań z tytułu zaległości czynszowych. W konsekwencji na gminie nie będą ciążyły z tego tytułu obowiązki płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych.

Komentarz eksperta

Grzegorz Grochowina, menedżer w KPMG w Polsce

Należy zgodzić się ze stanowiskiem Izby Skarbowej w Bydgoszczy, która uznała, że co do zasady wszelkie spłaty długów są dla dłużników obojętne podatkowo. Oznacza to, że z faktu świadczenia pracy w zamian za wygaśnięcie ciążącego na dłużniku zobowiązania nie można wywieść, że dłużnik uzyskuje przychody. Po stronie najemców lokali mieszkalnych nie powstanie przychód podlegający opodatkowaniu w związku z odpracowaniem przez nich zaległego czynszu. Z kolei gmina nie będzie musiała wystawiać dłużnikom informacji o dochodach na druku PIT-8c ani obliczać i pobierać zaliczki na podatek dochodowy. Uniknie więc uciążliwych obowiązków. Rozstrzygnięcie Izby Skarbowej w Bydgoszczy jest zgodne z przepisami ustawy o PIT i należy je też uznać za zgodne ze zdrowym rozsądkiem. To kolejna interpretacja, w której organy podatkowe zajmują stanowisko korzystne zarówno dla gmin, jak i dla najemców zawierających z gminami umowy dotyczące spłaty długu w formie świadczenia pracy. Oznacza to ukształtowanie korzystnej dla podatników linii interpretacyjnej, która ułatwia spłatę długów w innej formie niż pieniężna. To dobrze, że organy podatkowe odeszły od obowiązującej jeszcze kilka lat temu linii orzeczniczej, zgodnie z którą dłużnik odpracowujący czynsz musiał rozliczyć z tego tytułu przychód podatkowy.

Podatki Interpretacje i Wyjaśnienia Urzędów Zadania Samorządu Finanse samorządu Z Życia Samorządów Czynsze, Opłaty Najem, Dzierżawa