Decyzja wydana w postępowaniu wznowieniowym może stanowić rażące naruszenie prawa

Zagadnienia powstające na styku różnych trybów postępowania administracyjnego powodują problemy po stronie organów administracji i tym samym najczęściej znajdują zakończenie w sądach administracyjnych. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 października 2016 r., II OSK 3365/14 rozstrzygano jedno z takich zagadnień. Zgodnie z tezą wydanego wyroku: Z art. 149 par. 2 w związku z art. 151 par. 1 pkt 2 K.p.a. wynika, że ograniczenie postępowania w sprawie wznowienia postępowania tylko do ustalenia podstaw wznowienia postępowania z wyłączeniem rozpoznania sprawy administracyjnej, pomimo ustalenia istnienia podstaw wznowienia postępowania, stanowi znaczące naruszenie prawa. Na tej podstawie NSA uchylił wcześniejszy wyrok WSA i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania. Rozszyfrujmy zatem, skąd taki wniosek się pojawił.

Wznowienie postępowania administracyjnego

Wznowienie postępowania administracyjnego, przewidziane w art. 145 i następnych ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego (k.p.a.), to jeden z tzw. trybów nadzwyczajnych postępowania administracyjnego. Pozostałymi trybami nadzwyczajnymi są postępowanie w sprawie zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej (art. 154-155 k.p.a.) i postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności (art. 156-159 k.p.a.). Specyfiką tych postępowań jest to, że odnoszą się do sprawy już ostatecznie zakończonej (choć stwierdzenie nieważności może dotyczyć również decyzji nieostatecznych) i pozwalają w określony sposób i w przewidzianym do tego trybie decyzje te uchylać lub zmieniać, co inaczej jest niedozwolone (art. 16 § 1 k.p.a., który przewiduje zasadę trwałości decyzji administracyjnej, stanowi bowiem, że Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub ustawach szczególnych).

Podstawy wznowienia

Aby można było wznowić postępowanie administracyjne, musi zostać spełniona jedna z przesłanek powołanych w art. 145 k.p.a., art. 145a k.p.a. albo art. 145b k.p.a. Przepisy te zawierają tzw. podstawy wznowienia i stanowią zamknięty katalog sytuacji. Jedną z najczęstszych sytuacji jest ta określona w art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a., a mianowicie sytuacja, w której osoba będąca stroną w sprawie nie brała bez swojej winy udziału w postępowaniu (np. ze względu na wadliwe ustalenie przez organ administracji kręgu stron postępowania albo – mimo poprawnego ustalenia tego kręgu – ze względu na prowadzenie wadliwych doręczeń, przez co osoba formalnie zakwalifikowana jako strona faktycznie w postępowaniu nie mogła uczestniczyć). Taka też była podstawa wznowienia w omawianej sprawie.

Zaistnienie takiej sytuacji powoduje, że postępowanie w sprawie należy wznowić (w przypadku powołanej przesłanki art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. potrzebny jest także wniosek pochodzący od pominiętej strony; przy innych podstawach wznowienie jest możliwe także z urzędu) i sprawę rozpoznać na nowo.

Rozpoznanie sprawy w postępowaniu wznowieniowym

Sprawa we wznowionym postępowaniu powinna zostać rozpatrzona w całości merytorycznie – właśnie brak tego działania został zakwestionowany przez NSA, tym bardziej wobec przeciwnego poglądu WSA w tym zakresie.

Oznacza to, że w postępowaniu wznowieniowym rozpatruje się ponownie już zakończoną ostatecznie sprawę i rozstrzyga się ją ponownie. Rozstrzygnięcia takie zasadniczo mogą być dwa:

• organ administracji może dojść do wniosku, że – pomimo okoliczności skutkujących wznowieniem postępowania – pierwotna decyzja była właściwa,

• organ administracji może uznać, że pierwotna decyzja była niewłaściwa; w takim przypadku uchyla dotychczasową decyzję i rozstrzyga sprawę na nowo.

Te możliwości wskazuje – powołany przez NSA w tezie orzeczenia – art. 151 § 1 k.p.a.

Rażące naruszenie prawa

NSA wskazał, że wyłącznie powierzchowne rozpoznanie sprawy we wznowionym postępowaniu jest działaniem błędnym, a takiego właśnie działania oczekiwał od organów administracji WSA. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu komentowanego wyroku:

Podkreślić przede wszystkim trzeba, że przedmiotem postępowania we wznowionej sprawie – po ustaleniu, że zapadła decyzja ostateczna była dotknięta jedną z wadliwości wyliczonych w art. 145 § 1, art. 145a i art. 145b K.p.a. – jest rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy zakończonej decyzją ostateczną. (...) Decyzja kończąca postępowanie w sprawie wznowionej rozstrzyga ją zarówno co do podstaw wznowienia, jak i co do istoty sprawy administracyjnej (...). Błędnie ograniczając postępowanie wznowieniowe jedynie do podstaw wznowienia, Sąd pierwszej instancji uchylił się od oceny legalności sposobu rozstrzygnięcia sprawy przez organy.