Bauhaus w Weimarze i Dessau

Uczelnia artystyczna Bauhaus (1919-1933), założona przez Waltera Gropiusa, mieszcząca się początkowo w Weimarze, a później w Dessau, zrewolucjonizowała koncepcje architektury i wzornictwa, dając początek nowoczesności w obu dziedzinach. Budynki wzniesione przez wykładowców uczelni zainicjowały modernizm, który ukształtował architekturę XX wieku . Budynki Bauhausu w Weimarze i Dessau znajdują się obecnie na liście kulturowego dziedzictwa UNESCO. W Dessau dobiega właśnie końca renowacja tych obiektów, finansowana ze środków UE. Jednocześnie Niemcy świętują 150-lecie urodzin prekursora modernizmu Henry van de Velde.

Zobacz galerię zdjęć

W nazwie Bauhaus Gropius nawiązywał do Bauhütte - średniowiecznych cechów budowniczych katedr, a zarazem uwspółcześniał ją tworząc neologizm z połączenia dwóch słów: budowa i dom.

Bauhaus rozpoczął działalność w 1919 roku w Weimarze i działał tu do 1925 roku. Kiedy w Turyngii doszła do głosu prawicowa frakcja, szkołę Bauhausu uznano za zbyt lewicową i kosmopolityczną. To przesądziło, że Gropius zdecydował się przenieść szkołę do Dessau w Saksonii-Anhalt. W tym przemysłowym mieście szkoła działała do 1932 roku (miała w tym czasie trzech dyrektorów: Waltera Gropiusa, Hannesa Meyera i Ludwiga Miesa van der Rohe). Program szkoły łączył sztukę, rzemiosło i technikę. Bauhaus ściągał nie tylko wybitnych architektów, ale także artystów, takich jak Paul Klee, Wassily Kandinsky, Lyonel Feininger, czy Marcel Breuer.

Szkołę w Dessau zamknęli narodowi socjaliści po dojściu do władzy. Przez kilka miesięcy szkoła działała jeszcze w Berlinie jako instytucja prywatna. Ostatecznie została zamknięta w lipcu 1933 roku. Sztuka Kandinsky'ego i Klee w nazistowskich Niemczech została uznana za zdenegenerowaną. Walter Gropius, Mies van der Rohe, Marcel Breuer, Laszlo Moholy Nagy wyemigrowali do Stanów.

Van de Velde w Weimarze

Rok 2013 Niemcy obchodzą jako rok jubileuszowy Henry'ego van de Velde z okazji 150 rocznicy jego urodzin. Van de Velde – architekt, projektant i malarz był Belgiem, który kilkanaście lat mieszkał i pracował w Niemczech. Europejską sławę zyskał jako mistrz secesji, ale w Weimarze pamięta się o nim przede wszystkim jako o prekursorze Bauhausu i reprezentancie klasycznego modernizmu. W weimarskim Bauhaus Museum jego portret znajduje się na honorowym miejscu obok Waltera Gropiusa.

Van de Velde przybył do Weimaru w 1902 roku na zaproszenie grafa Harry Kesslera i został doradcą Wielkiego Księcia Wilhelma Ernesta do spraw rzemiosła i przemysłu. Razem z Kesslerem i Elizabeth Förster - Nietzsche, siostrą Friedricha Nietzschego, snuł plany zbudowania nowego Weimaru.

W 1907 utworzył Szkołę Rzemiosła Artystycznego (dziś jest to część Bauhaus-Universität Weimar). Van de Velde zaprojektował dla swej szkoły dwa budynki w stylu między historyzmem a modernizmem, które obecnie znajdują się na liście kulturowego dziedzictwa UNESCO

Główny budynek mieści dziś rektorat Uniwersytetu i wydział architektury. Ikonicznym znakiem wnętrza są imponujące spiralne schody. Klatki schodowe dekorują poźniejsze bauhausowskie zrekonstruowane freski z 1923 roku - tańczące figury Oskara Schlemmera i geometryczne  kompozycje Herberta Bayera.

Gdy wybuchła I wojna światowej skończyła się pomyślna passa Henry'ego van de Velde w Weimarze. Jako Belg przebywający w Niemczech, musiał codziennie meldować się na policji. W 1915 roku zrezygnował z posady dyrektora i przekazał ją Walterowi Gropiusowi. Chciał wyjechać z Niemiec, ale zgodę na to uzyskał dopiero w 1917 roku i wówczas wyemigrował najpierw do Szwajcarii.

Haus am Horn

Na liście UNESCO w Weimarze jest także wzorcowy dom, czy raczej willa w ogrodzie - „Haus am Horn". Zdudowana została w 1923 roku według projektu Georga Muche na wielką wystawę Bauhausu , która odniosła ogromny sukces (odwiedziło ją 15 tys. osób).

Haus am Horn wygląda jak duży biały klocek. Geometrię kątów prostych podkreślają w nim nawet rynny, które nie są zaokrąglone, lecz mają kształt cienkich prostopadłościanów. Dom leży na lekkim wzniesieniu wśród zieleni, więc jego bryła wygląda dobrze z każdej strony.

Stoi na skraju dzielnicy willowej (stąd jego nazwa „dom na rogu"), ale tylko on w tej okolicy reprezentuje bauhausowską prostotę, funkcjonalność i elegancję. Wnętrze architekt zaprojektował niczym plaster miodu – duży salon otaczają pierścieniowo mniejsze pokoje. W sąsiedztwie Haus am Horn znajduje się piękny park z rodzinnym domem Goethego.

Haus am Horn pomyślany został jako wzór do seryjnej produkcji, a zarazem przykład modelowej współpracy różnych warsztatów. (Jak wyglądało wyposażeniu wnętrz - oryginalne meble, sprzęty, obrazy można zobaczyć na zdjęciach w Bauhaus Museum)

Bauhaus w Dessau

Do Dessau-Rosslau przybyliśmy w dniu wykładu Daniela Libeskinda na zakończenie pierwszego Triennale Moderne, zorganizowanego przez trzy bauhausowskie miasta: Weimar, Dessau i Berlin. Liebeskiend w tym historycznym miejscu mówił, że Bauhaus dla niego był zawsze wizją lepszego i piękniejszego świata. I choć jego architektura diametralnie się różni od  klasycznej bauhausowskiej, to odwaga eksperymentu, jest mu bliska, jak i twórcom Bauhausu.

Trzykondygnacyjną szkołę Bauhausu w Dessau, zaprojektowaną przez Waltera Gropiusa zbudowano w 1926 roku. Wystarczył na to jeden rok. Ikona klasycznego modernizmu, wpisana na listę UNESCO, ma kubistyczną oszczędną formę. Szklany łącznik, przerzucony jak most ponad ulicą, łączy dwa skrzydła. Przez oszkloną fasadę przechodnie mogą podpatrywać, co dzieje się wewnątrz. Z tyłu wznosi się pięciopiętrowe studio (oszczędny i funkcjonalny  prostopadłościan z balkonami) z mieszkaniami dla studentów i gości.

W holu wejściowego skrzydła wychyla Modulor Le Corbusiera – makieta idealnego człowieka, który był u tego architekta wyznacznikiem proporcji architektury, skrojonej na ludzką miarę.