Milo Manara: Robię tylko komiksy

[b]Dlaczego pana specjalnością stał się komiks erotyczny? [/b]

Studiowałem w Akademii Sztuk Pięknych, a równocześnie chciałem pracować. Zaproponowano mi rysowanie komiksów. Był rok 1967. W tych czasach komiksy dla dorosłych były niemal wyłącznie erotyczne. Moim pierwszym wydawcą był Furio Viano z Mediolanu, dzięki któremu ukazywał się seria erotyczna „Genius”. Z moimi rysunkami, do scenariuszy innych. Dawało się na nich nieźle zarobić. Po wydaniu pierwszych historii z serii „Genius”, wydawca zachęcił mnie do tworzenia śmielszych opowieści. Tak się zaczęło, a później trudno się było zatrzymać.

[b]Bohaterki pańskich komiksów — nieodmiennie piękne i wyuzdane — są jednak bardziej projektem kobiecości, niż realnymi bytami. [/b]

Ideał piękna tkwi w różnorodności. W moich bohaterkach da się odnaleźć cechy wszystkich znanych mi kobiet. Choć skompilowane i rzeczywiście naznaczone moim widzeniem kobiecości. Kobiety z moich komiksów są dla mnie tym, czym niegdyś były postaci z commedii dell’arte ze swoimi maskami. Symbolizują różne aspekty rzeczywistości.

[b]Jednak choć obdarzone urodą i siłą, zależą od mężczyzn i ich fantazji. Czy nie rozwścieczył pan feministek tym podejściem? [/b]

Na szczęście nigdy nie miałem z nimi kłopotów. Przeciwnie, w trakcie pewnego spotkania w Sienie zachęcały, bym dalej szedł tą drogą. A historyjkami były rozbawione... W moich komiksach kobiety nigdy nie są zabawkami w rękach mężczyzn. Nawet w serii „Klik” opowiadam, że mężczyzna może podporządkować sobie wolę kobiety tylko za pomocą wynalazków technologicznych.

[b]Pracował pan z dwoma nieprzeciętnymi twórcami: Federico Fellinim i Hugo Prattem. Jak pan wspomina tę współpracę? [/b]

Pratt napisał dla mnie dwa niesamowite, przygodowe scenariusze. Do nich powstało „Indiańskie lato” i „El Gaucho”. Zilustrowałem je, mając pełną swobodę działania. Byłem „reżyserem” tych projektów. W przypadku Felliniego o żadnej wolności twórczej nie było mowy. „Podróż do Tulum” była początkowo jego scenariuszem filmowym. A „Podróż Mastorny” to największa klapa finansowa Felliniego. Choć w latach 60. miał gotowy plan i scenografię, ostatecznie filmu nie zrobił. Ponieważ nie chciał pożegnać się z tym pomysłem — miał powstać komiks. Nie dokończyliśmy go, bo Fellini zmarł. W trakcie naszej współpracy to on miał kontrolę nad każdym kadrem i rysunkiem, nad najdrobniejszym aspektem wizualnym. Poznałem Felliniego w 1985 roku. Odezwał się do mnie, żeby powiedzieć, że podobała mu się jedna z moich zadedykowanych mu historyjek. Hugo Pratta poznałem dużo wcześniej, pod koniec lat 60. Obaj byli wspaniałymi facetami. I jako artyści, i jako ludzie. Do dziś są moimi mistrzami.

[b]To prawda, że Fellini był oryginałem? [/b]

Jego spontaniczność była legendarna. Pewnego dnia wezwał mnie do Cianciano, dokąd pojechał z Giuliettą Masiną, by odpocząć i skorzystać z leczniczych wód termalnych. Mieliśmy popracować nad naszym projektem „Podróż do Tulum”. Dobrze nam szło. Przed wieczorem Fellini poprosił, żebym został na noc. W hotelu nie było jednak wolnych miejsc. Niezrażony kazał wstawić łóżko do ich sypialni. Spędziłem tę noc, śpiąc w jednym pokoju z Federico i Giuliettą.

[b]Tworzył pan także do scenariusza Almodovara. Jak nawiązaliście kontakt?[/b]

Nigdy nie spotkałem się z Almodovarem. Nasza współpraca przebiegała za pośrednictwem agentów.

[b]Dziś komiks jest wszędzie. Jaki jest powód jego gwałtownego rozwoju i zainteresowania nim? [/b]

To ciekawe zjawisko. Pewnie dlatego, że jako forma wyrazu może zawierać w sobie wszystkie gatunki narracji, poziomy kulturowe i wszelkie możliwe wartości – podobnie, jak literatura czy kino. Może zaoferować kulturze wszystko albo nic, zależy od autora.

[b]A pan jest autorem, który daje wszystko? Powiedział pan „widzę siebie jako ucznia wychowanego w tradycji renesansu”. [/b]

Chciałem powiedzieć tylko, że opisowy i narracyjny charakter moich rysunków nawiązuje do tradycji malarstwa renesansowego, w którym sposób przedstawiania jest właśnie narracyjny i opisowy. Nie śmiałbym dopatrywać się w moich pracach geniuszu tej wspaniałej epoki. W końcu robię tylko komiksy. Oczywiście, jako rysownik, nie mogę pomijać wpływu dzieł Albrechta Durera, ilustracji Botticellego do „Boskiej komedii”, czy fresków Giotta w górnym kościele bazyliki w Asyżu. Krótko mówiąc, pociąga mnie ta właśnie część tradycji i świadomość, że komiks może do niej nawiązywać.

[b]Najważniejszym gościem Międzynarodowego Festiwalu Komiksu w Łodzi, obok pana, jest urodzony w 1938 roku Jean Giraud „Moebius”. Jest jedynie sześć lat starszy od pana, a mówi pan o nim: „mistrz”. [/b]

To jest artysta ważny dla wszystkich, bez wyjątku, rysowników komiksowych. Zaproponował nowatorski styl rysunku, interpretując na nowo tradycję i adaptując ją do naszych czasów. To prawdziwy geniusz; także kino wiele mu zawdzięcza, przy czym mam na myśli nie tylko filmy science fiction. To człowiek o skomplikowanej i fascynującej osobowości. Dobrze, że polska publiczność się z nim zetknie.

[b]W Polsce będzie pan po raz pierwszy. Czy coś szczególnie chciałby pan zobaczyć? [/b]

Uwielbiam Chopina i mam nadzieję, że uda mi się odwiedzić okolice jego dziecinnych młodzieńczych lat. Poza tym – nie bardzo wiem, co mnie czeka. Ale jestem podekscytowany tą podróżą.

[ramka]Milo (właściwie Maurilio) Manara urodził się w 1945 roku we włoskim mieście Bolzano. Paski komiksowe zaczął rysować jako 14-latek. Publikował je w prasie. Jednak dopiero w 1967 roku zajął się komiksem na poważnie. Był wówczas studentem architektury Akademii Sztuk Pięknych.

Pierwsze tytuły należały do typowych włoskich fumetti. Były to proste erotyczno-przygodowe komiksy kieszonkowe. Czarno-białe, masowe. Powstały wówczas serie: „Genius”, „Jolanda Almaviva”. W połowie lat 70. Manara zajął się także innymi odmianami komiksu. Za wydany w 1976 roku album „Małpi król” do scenariusza Silverio Pisu otrzymał nagrodę Yellow Kid na festiwalu komiksu w Lucce. Wówczas poznał podziwianego przez siebie Hugo Pratta, autora przygód Corto Maltese, człowieka, który wprowadził komiks na literackie salony. Manara uczynił go w 1978 roku bohaterem powieści graficznej „HP i Giuseppe Bergman”, do której napisał pierwszy scenariusz.