Wrocławski modernizm w Nowym Jorku

Działalność Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak, która zmarła w czerwcu 2018 r., była ściśle związana z Wrocławiem, gdzie jako pierwsza kobieta po wojnie otrzymała dyplom architekta. Przyjechała tam znad wschodniej granicy jak wielu mieszkańców powojennego Wrocławia.

Jako młoda projektantka pracowała przy odbudowie wrocławskich zabytków, projektowała pierwsze osiedla, nowoczesne szkoły i nowatorskie budynki mieszkalne. Zasłynęła tym, że po gomułkowskiej odwilży w 1956 r. nadawała miastu rys nowoczesności i ludzkie oblicze. Ukończone w 1958 r. osiedle im. Kołłątaja oferowało mieszkańcom tak zwane mezonetowce, czyli pierwsze w powojennej Polsce mieszkania dwupoziomowe, namiastkę luksusu.

Oddane do użytku dekadę później osiedle przy placu Grunwaldzkim, inspirowane nowatorską architekturą Le Corbuisera, zrywało z klockowatym budownictwem, łagodząc pejzaż krągłymi kształtami, które dziś przywołują klimat ówczesnego kina science fiction.

Wrocławskie wysokościowce dysponują też tarasami widokowymi na dachach. W kolejnych latach Grabowska-Hawrylak zaprojektowała wielkie centra handlowo-usługowe i świątynie, m.in. kościół Odkupiciela Świata (1990), wygrywając konkurs na projekt.

W Center for Architecture podczas wystawy „Patchwork: The Architecture of Jadwiga Grabowska-Hawrylak" zostaną zaprezentowane najważniejsze projekty i realizacje opracowane przez architektkę przez prawie pół wieku jej aktywności, do lat 90. XX wieku. Odwiedzający będą mieli okazję zobaczyć także zrealizowany specjalnie dla przestrzeni nowojorskiej galerii ponadpięciometrowej wysokości model jednego z wieżowców znajdujących się na terenie kompleksu mieszkaniowo-usługowego przy pl. Grunwaldzkim we Wrocławiu.

Tytuł ekspozycji odnosi się do tekstylnych, geometrycznych kompozycji, których tworzenie było jedną z największych pozazawodowych pasji architektki.

– Cieszymy się, że możemy zaprezentować prace Grabowskiej-Hawrylak w Nowym Jorku. Podsumowanie jej rozległych dokonań daje dziś nową perspektywę na historię i architekturę Polski w czasach komunizmu. Wiedza o tym dopiero niedawno zaczęła docierać do naszej publiczności – powiedział Benjamin Prosky, dyrektor AIANY i Center for Architecture w Nowym Jorku.

Uzupełnieniem wystawy jest książka kuratora Michała Dudy „Patchwork: The Architecture of Jadwiga Grabowska-Hawrylak" wyróżniona prestiżową nagrodą DAM Architectural Book Award przyznawaną najlepszym publikacjom z dziedziny architektury na świecie.

Ekspozycji będzie towarzyszyć pokaz filmu „Bloki" – o polskim budownictwie mieszkaniowym autorstwa Konrada Królikowskiego. To pierwszy w Polsce długometrażowy film poświęcony przestrzeni, w jakiej wyrosły miliony Polaków, ale również widzianej przez taki pryzmat historii przemian powojennej Polski. Składają się nań m.in. wywiady z najważniejszymi twórcami polskich osiedli, historykami i lokatorami. Nowojorska wystawa potrwa do końca maja, jest częścią programu „Niepodległa".

Z kolei do jednego z organizatorów nowojorskiej ekspozycji, czyli Muzeum Architektury we Wrocławiu, przyjedzie z Berlina wystawa „Backstage" prezentująca dorobek hiszpańskiego architekta światowej sławy Fernando Menisa.

Słynie z zamiłowania do akustyki i recyklingu. W Polsce dał się poznać dzięki prekursorskiemu projektowi Centrum Kulturalno-Kongresowego Jordanki w Toruniu. Otrzymał za nie nagrodę na Festiwalu Architektury Światowej (WAF) w Barcelonie za najlepszy kulturalny projekt przyszłości. Na świecie projekt Centrum Jordanki można było zobaczyć m.in. na Międzynarodowym Biennale Architektury w Wenecji czy też podczas Międzynarodowego Kongresu „Asocret" w Kolumbii.