Będę prosił panią mister, aby rząd niemiecki kreatywnie pomyślał, jak znaleźć formę rekompensaty tych strat wojennych czy zadośćuczynienia – powiedział Radosław Sikorski, minister spraw zagranicznych, podczas wizyty w Berlinie.
Jak przekonać Niemcy do reparacji mimo ich twardego nie? Kwestia reparacji wojennych dla rządu federalnego jest zamknięta – oświadczyła w Warszawie w październiku 2022 r. szefowa MSZ Niemiec Annalena Baerbock. Ówczesny szef polskiej dyplomacji Zbigniew Rau wyraził wówczas przekonanie, że stanowisko niemieckiego rządu będzie ewoluować w wyniku dialogu. Stanowisko obecnego premiera RP Donalda Tuska jest również jednoznaczne. Reparacje to kwestia zamknięta wiele lat temu w sensie formalnym, prawnym i międzynarodowym. Przyznał jednak, że jest jeszcze moralne i finansowe zadośćuczynienie.
Czytaj więcej
Dochodzenie odszkodowań za zniszczenia wojenne jest procesem trudnym i długotrwałym, ale warto podjąć ten wysiłek- uznali uczestnicy międzynarodowej konferencji naukowej „Odpowiedzialność za szkody wojenne w Europie”, która odbywała się w Krajowej Szkole Administracji Publicznej.
Szansa na dialog?
Stanowisko prawników niemieckich jest niezmienne. Już w 2017 r. Służby Naukowe Bundestagu przygotowały dokument związany z zagadnieniem niemieckich reparacji dla Polski za szkody wynikające z drugiej wojny światowej. z 28 sierpnia 2017 r. nosi tytuł: Podstawy i ograniczenia prawnomiędzynarodowe reparacji wojennych ze szczególnym uwzględnieniem relacji niemiecko-polskiej. Już we wprowadzeniu do raportu można przeczytać, że Niemcy wychodzą z założenia, że Polska w 1953 r. wiążąco zrezygnowała ze spłaty reparacji. W raporcie odnotowano, co prawda, że strona polska przedstawiła szereg argumentów stawiających pod znakiem zapytania skuteczność prawną tych oświadczeń, jednak prawnicy niemieccy uznali, że z punktu widzenia prawa międzynarodowego argumenty te nie są przekonujące i rząd polski mógł składać oświadczenia wiążące w prawie międzynarodowym. Argumentacja, iż oświadczenie zostało złożone pod przymusem albo z innych powodów i byłoby nieskuteczne, została w literaturze wystarczająco obalona.
Feralna uchwała
Znajomość historii 1953 r. jest konieczna do zrozumienia kontekstu wymuszonej rezygnacji Polski z reparacji, jak również do poddania analizie prawnej skutków tej feralnej uchwały. Do złożenia oświadczenia rządu Bolesława Bieruta o zrzeczeniu się reparacji od Niemiec dochodzi pięć miesięcy po śmierci Józefa Stalina, 23 sierpnia 1953 r. W Polsce od 1948 r. szaleje stalinowski terror, który wciąż narasta. Dla Bolesława Bieruta i jego współpracowników było jasne, że wzrasta nie tylko znaczenie organów bezpieczeństwa publicznego, ale również licznych tzw. doradców radzieckich, którzy formalnie tylko podlegali polskiemu kierownictwu, i że istnieje z ich strony realna możliwość zagrożenia dla członków najwyższych władz PRL. W związku z tym, Bierut gotów był udowodniać, że zrobi wszystko, czego zażyczy sobie Moskwa. Ta kolejna fala terroru nie zelżała wraz ze śmiercią Stalina.