Wielkie dziejowe katastrofy – Polska doświadczyła zarówno skutków wojny, jak i komunizmu – bardzo trudno jest przezwyciężyć także wtedy, gdy już miną. Niełatwo ukarać sprawców i zadośćuczynić pokrzywdzonym. Sprawcy – jak „pryszczaci" w czasach polskiego komunizmu – działali często w dobrej wierze, a wynagrodzenie pokrzywdzonych zawsze musi się dokonać na koszt całego społeczeństwa. Wielkim problemem jest ustalenie prawnych zasad odpowiedzialności i dystrybucji „odszkodowań".

Gdy byt państwa zachowuje ciągłość, to oczekuje się, że ogólna zasada niedziałania prawa wstecz będzie respektowana. Polska po przełomie roku 1989, mimo radykalnych zmian ustrojowych, nie zerwała państwowej ciągłości. I słusznie: przemawiały za tym nie tylko interesy międzynarodowe. Jednak trzeba dostrzec, ze ma to również poważne negatywne konsekwencje – nieraz zgoła kuriozalne. Członkowie WRON-y odpowiadali przed sądem za łamanie PRL-ej konstytucji, która przecież zawierała zapisy o „kierowniczej roli partii", a oni ją naruszyli. Ale przecież opozycja demokratyczna notorycznie tego – nie tylko tego – zapisu nie przestrzegała. To paradoks, ale uznano, ze ukaranie sprawców stanu wojennego wymaga sięgnięcia po dokument, który najpełniej chyba kodyfikował zasady komunistycznej dyktatury.