Chodzi o orzekane przez sąd, obligatoryjne badanie i leczenie osób, u których istnieje podwyższone ryzyko popełnienia przestępstwa po wyjściu na wolność. Procedura ta objęłaby sprawców przestępstw, u których w trakcie wykonywanej kary rozpoznano chorobę psychiczną, zaburzenia osobowości lub uzależnienie od alkoholu, narkotyków lub innych substancji, a także upośledzenie umysłowe.
Na konferencji prasowej minister zdrowia Łukasz Szumowski mówił, że zmiany mają umożliwić sądowi wydanie wyroku kierującego więźnia na przymusowe leczenie. Efektywny monitoring pozwoli na kontynuację terapii rozpoczętej podczas pobytu w zakładzie karnym oraz zapobiegnie skutkom niepożądanych zachowań zarówno wobec osoby nim objętej, jak i jej otoczenia.
Po zmianach odpowiedni wniosek do sądu będzie mógł skierować dyrektor więzienia.
W obecnym stanie prawnym, w przypadku skazanego nawet jeżeli ujawnią się u niego w trakcie odbywania kary zaburzenia psychiczne, po opuszczeniu zakładu karnego jest objęty przepisami ustawy o z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, która przewiduje, że osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wyrażonej zgody przede wszystkim wtedy, gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób (art.23 ust.1).
Obecnie nie ma możliwości skierowania na leczenie ambulatoryjne lub szpitalne skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności, po opuszczeniu przez niego zakładu karnego, jeżeli zaburzenia ujawniły się w trakcie wykonywanej kary, a nie miały bezpośredniego związku z popełnionym czynem. W związku z tym analizowana jest możliwość nowelizacji prawa, która gwarantowałaby skierowanie i monitorowanie leczenia osób, które w przeszłości dopuszczały się wyżej wymienionych czynów i u których rozpoznano zaburzenia, która mogą nasilić te skłonności.
Rozważa się wprowadzenie nowych uregulowań systemowych wobec osób, co do których stosowano tzw. środki zabezpieczające o charakterze wolnościowym, a które nie wywiązują się z nałożonych obowiązków, nie poddają się terapii. W takich sytuacjach sad opiekuńczy mógłby zdecydować o ich umieszczeniu w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym.
Analizowane jest również użycie zintegrowanych narzędzi oceny czynników ryzyka i narzędzi oceny czynników ochronnych dla ryzyka przemocy (m.in. SAPROF i HVC), które to narzędzia wynikają z obecnej wiedzy medycznej z zakresu psychiatrii i psychologii. Taka ocena mogłaby być dokonywana przez wyspecjalizowanych biegłych na wniosek dyrektora zakładu karnego lub aresztu śledczego wobec osób, które w trakcie pobytu ujawniły zaburzenia psychotyczne, przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub przed wykonaniem kary. Przeprowadzano by diagnozę ryzyka użycia przemocy lub groźby jej użycia lub popełnienia przestępstwa w związku ze zdiagnozowanymi przez lekarzy zaburzeniem psychicznymi, osobowości, lub w związku z uzależnieniem od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka.
