W polskiej procedurze karnej pojawia się Europejski Nakaz Dochodzeniowy. Ma usprawnić system pomocy prawnej. Prokuratura będzie mogła wnosić o przesłuchanie świadka w innym kraju.

Po Europejskim Nakazie Aresztowania, który sprawdził się w polskiej procedurze, przyszedł czas na wprowadzenie Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego (END). Za sprawą unijnej dyrektywy ma obowiązywać od 22 maja 2017 r. Da szansę policji i prokuraturze krajów UE złożyć wniosek o przeprowadzenie dowolnej czynności dowodowej: przesłuchanie świadka, okazanie czy eksperyment procesowy, dopuszczalne zgodnie z ich prawem krajowym. Projekt odpowiednich zmian w kodeksie postępowania karnego właśnie trafił do Rządowego Centrum Legislacji.

END może też być pomocny, m.in. przy czasowym wydaniu osób, które są pozbawione wolności, by złożyły zeznania jako świadek. Nie będą to więc podejrzani i oskarżeni, których przekazanie możliwe jest wyłącznie na podstawie ENA. Wykluczone jest też stosowanie END w sprawach wykroczeniowych. Powód? Koszty. Jak ma to wyglądać w praktyce? Prowadząca dochodzenie policja, Straż Graniczna czy Służba Celna zwróci się do swojego odpowiednika w Unii Europejskiej o wykonanie END, gdy będzie chciała przeprowadzić dowód w polskim postępowaniu.

Wydanie END będzie niedopuszczalne, gdy nie wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości. O tym zaś zdecyduje prokuratura. Wydanie nakazu nie podlega kontroli instancyjnej w drodze zażalenia. Wykonaniem END z innych państw zajmuje się prokurator albo sąd rejonowy.

Dyrektywa wprowadza też wiele wyjątków od ogólnych przesłanek odmowy wykonania END. Jej celem jest bowiem usprawnienie systemu pomocy prawnej w sprawie czynności dowodowych. Odmowa wykonania nakazu powinna być więc ostatecznością.

Zmieniany art. 589 Kpk określa obowiązki informacyjne obciążające organy polskie. Jedną z podstaw systemu END jest bowiem bieżące wzajemne informowanie się przez organy państwa wydającego i państwa wykonującego o istotnych zdarzeniach, dotyczących postępowania ws. nakazu. Organ państwa wykonującego jest przede wszystkim obowiązany do powiadomienia państwa wydającego o otrzymaniu.

Koszty wykonania END obciążają państwo wykonujące. Jeśli jednak okażą się nieproporcjonalnie wysokie, sąd lub prokurator może, według uznania, wystąpić do państwa wydania END o ich zwrot lub wyłożenie pewnej kwoty z góry.

podstawa prawna: Nowela procedury karnej z 10 stycznia 2018 r. DzU z 24 stycznia 2018 r., poz 201