Kiedy ZUS zmniejszy lub zawiesi rentę przedsiębiorcy

Zasady zmniejszenia i zawieszenia emerytury lub renty znajdziemy w ustawie z 17 grudnia 1997 o emeryturach i rentach z FUS (DzU z 2009 nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej ustawa emerytalna). Często dotyczą one przedsiębiorców rencistów, którzy oprócz prowadzenia działalności gospodarczej osiągają również inne przychody, np. ze stosunku pracy.

Przychody osiągane z kilku źródeł objętych obowiązkowo ubezpieczeniami podlegają bowiem sumowaniu. Nie dodaje się natomiast przychodów rencistów prowadzących kilka rodzajów działalności gospodarczej.

Dokładnie ustalać swój przychód muszą tylko osoby, które nie ukończyły 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni). Wynika to z tego, że z dniem osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego ZUS z urzędu przyzna emeryturę osobie pobierającej rentę z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Dlatego potem możemy zarabiać bez obawy o wysokość naszego świadczenia. Inaczej wygląda jednak sytuacja osób pobierających świadczenie półtorakrotne, tj. emeryturę wraz z rentą z tytułu choroby zawodowej lub wypadku przy pracy.

Takie osoby chcąc zachować prawo do całości świadczenia, nie mogą w ogóle osiągać przychodów (art. 26 ust. 3 ustawy z 30 października 2002 o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322).

Z kolei nie zmniejsza się ani nie zawiesza w razie osiągania przychodu następujących świadczeń:

-rent inwalidy wojennego i rent rodzinnych po tym inwalidzie,

-rent inwalidy wojskowego, którego niezdolność do pracy powstała w związku ze służbą wojskową, i rent rodzinnych po tym inwalidzie.

Uwaga!

Przedstawione dalej zasady zawieszania i zmniejszania świadczeń rentowych nie dotyczą renty szkoleniowej, bowiem to świadczenie podlega automatycznemu zawieszeniu w razie osiągania jakichkolwiek przychodów.

Jakie przychody

Generalnie prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ulega zawieszeniu lub zmniejszeniu w związku z osiąganiem przychodów z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, tj. z tytułu stosunku pracy, służby, innej pracy zarobkowej albo z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

Istotne jest zatem nie to, czy dany rencista podlega obowiązkowo czy dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym, lecz to, że przychód uzyskał z działalności objętej obowiązkiem ubezpieczenia. Uwzględnia się również przychody uzyskiwane przez osoby wyłączone z obowiązku ubezpieczenia ze względu na ustalone prawo do emerytury lub renty.

To samo dotyczy osób wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowi ubezpieczenia z  uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.

Do przychodu wpływającego na zmniejszenie lub zawieszenie świadczenia dolicza się kwoty pobranych zasiłków:

chorobowego, macierzyńskiego i  opiekuńczego oraz wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, wypłacane na podstawie kodeksu pracy, i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Przykład 1

Pan Marek jest jednocześnie rencistą i wspólnikiem spółki jawnej.

Korzystając z możliwości wynikającej z art. 9 ust. 5 ustawy z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa systemowa), podlega z tego drugiego tytułu dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Przychód uzyskiwany w związku z udziałem w spółce jawnej będzie doliczony do przychodu branego pod uwagę przy ustaleniu, czy świadczenie rentowe nie podlega zmniejszeniu lub zawieszeniu.

Katalog wyłączeń

Na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń pozostaje bez wpływu wykonywanie zatrudnienia wyłącznie na podstawie umowy o dzieło, bo ta forma zatrudnienia jest w tej sytuacji wyłączona z obowiązku ubezpieczenia społecznego.

Podobnie nie bierze się pod uwagę przychodów z praw autorskich i patentowych, z darowizn i zapomóg, honorariów z tytułu działalności twórczej i artystycznej, wynajmu lub dzierżawy nieruchomości, jeśli nie stanowią one przedmiotu działalności gospodarczej.

Przykład 2

Pan Antoni jest rencistą prowadzącym jednocześnie działalność gospodarczą. W marcu 2011 otrzymał honorarium z tytułu działalności artystycznej w wysokości 2500 zł.

Mimo że ta kwota spowodowała przekroczenie w tym miesiącu wartości przychodu uzasadniającej zmniejszenie świadczenia (od 1 marca 2011 wynosi 2406,80 zł), to może on spać spokojnie.

Honorarium z tytułu działalności twórczej i artystycznej pozostaje bez wpływu na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia. Nie podlega zatem doliczeniu do przychodu z działalności gospodarczej.

Inaczej dla biznesu

Renciści prowadzący działalność gospodarczą muszą być świadomi tego, że przychód uzyskiwany z firmy, na potrzeby zmniejszenia lub zawieszenia świadczenia, jest ustalany w sposób oderwany od tego faktycznie uzyskanego.

W ich przypadku przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.

Według art. 18 ust. 8 ustawy systemowej jest to kwota zadeklarowana, nie mniejsza jednak niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego na dany rok kalendarzowy.

W 2011 r. kwota ta wynosi 2015,40 zł.

Jest ona zatem niższa tylko o 391,40 zł od kwoty przychodu uzasadniającej zmniejszenie świadczenia.

Przykład 3

Pan Alojzy, rencista, w marcu 2011 r. osiągnął z tytułu działalności gospodarczej faktyczny przychód w kwocie 1000 zł.