Dobrowolne ubezpieczenie w ZUS i NFZ po utracie pracy

Oczywiście trzeba jeszcze mieć z czego,  a na bezrobociu znalezienie pieniędzy na składki może być bardzo trudne. Dlatego na dobrowolne ubezpieczenie decydują się zwykle osoby, które po utracie pracy mają inne stałe źródło dochodów, np. z umów o dzieło, z praw autorskich, z wynajmu lokali itp.

Dlaczego warto kontynuować ubezpieczenia społeczne? Chodzi głównie o staż potrzebny do uzyskania w przyszłości praw do emerytury lub renty.

Sprawdź, czy możesz ubezpieczyć się dobrowolnie

Dobrowolne składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne mogą płacić tylko te osoby, które nie podlegają tym ubezpieczeniom z innego, obowiązkowego tytułu. A obowiązek składania na emeryturę lub rentę oraz możliwość bezpłatnego leczenia w państwowej służbie zdrowia  wynika nie tylko z zatrudnienia na umowę o pracę, ale także m.in. z umowy zlecenia czy z tytułu prowadzenia własnej firmy. Obowiązkowe składki emerytalno-rentowe i zdrowotne są odprowadzane również za bezrobotnych na zasiłku (po utracie prawa do zasiłku – tylko zdrowotne) oraz  za osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne.

Wszystkie przypadki podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu wymienia art. 6 ustawy  z  13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Natomiast osoby, które muszą podlegać ubezpieczeniu zdrowotnemu – art. 66 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Niewymienione w tych przepisach  osoby mają prawo same zgłosić się do ZUS i NFZ ze stosownym wnioskiem. Będą mogły składać na emeryturę, rentę lub darmowe leczenie. Nie mogą natomiast po utracie pracy dobrowolnie kontynuować ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego.

Jak zgłosić siebie do ZUS?

Wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym  powinien zostać złożony w ciągu 30 dni od dnia rozwiązania umowy. W ZUS można pobrać formularz zgłoszeniowy ZUS ZUA. Trzeba go wypełnić i przesłać pocztą albo zanieść do oddziału ZUS w miejscu zamieszkania. W formularzu wskazuje się datę, od której chce się być ubezpieczonym, ale ubezpieczenie i tak zacznie działać nie wcześniej niż od daty złożenia wniosku w ZUS. W przypadku przesłania go pocztą będzie to data stempla pocztowego.

Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne i rentowe zobowiązuje do comiesięcznego płacenia składek. Na konto ZUS muszą wpłynąć do 10. dnia następnego miesiąca, tj. składka za czerwiec musi wpłynąć do 10 lipca. Chyba, że zainteresowany decyduje się także opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne – wtedy wszystkie do 15. dnia miesiąca za poprzedni miesiąc.

Pieniądze z tytułu składek można wpłacać gotówką w banku lub na poczcie albo  przelewem. Trzeba uważać, by nie przekroczyć terminu wpłaty . Przy zapłacie gotówką za dzień zapłaty uważa się dzień wpłacenia składki  w banku lub placówce pocztowej,  a przy przelewie bezgotówkowym  - dzień obciążenia rachunku bankowego płatnika-ubezpieczonego.

Składki wpłacone po terminie są traktowane jak nadpłata i ZUS je zwraca. Aby nie tracić ubezpieczenia, można wystąpić do ZUS o zgodę zapłacenie składek po terminie wraz z odsetkami za zwłokę. Wniosek może być jednak negatywnie rozpatrzony, a wtedy ubezpieczenie ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który dokonano wpłaty po terminie. Oczywiście można znowu przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia, lecz to wymaga powtórzenia wszystkich formalności.

Dobrowolne składki są niemałe

Podstawą wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie emerytalne i rentowe jest zadeklarowana we wniosku kwota. Podstawa ta nie może być jednak niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia, od 1 stycznia 2013 r. to 1600 zł.  Z tym, że roczna podstawa wymiaru składek w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. Po przekroczeniu tego limitu nie trzeba uiszczać składek aż do końca danego roku kalendarzowego.

Składki na ubezpieczenie wynoszą:

Ważne! W przypadku, gdy okres ubezpieczenia przekracza 10 lat, nie obowiązuje gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, jeśli stan własnego konta ubezpieczonego nie będzie go zapewniał.  Inaczej mówiąc – opłacanie składek od najniższej możliwej podstawy wymiary może nie wystarczyć do wypłaty minimalnej emerytury, nawet jeśli mają być opłacane przez ponad 10 lat. W takiej sytuacji już na początku lepiej zadeklarować wyższą podstawę wymiaru składki.

Jak zapewnić sobie darmowe leczenie

Osoba, która straciła pracę, może także dobrowolnie ubezpieczyć się w NFZ. Da jej to prawo do darmowego leczenia, które co do zasady traci się po 30 dniach od ustania zatrudnienia. Ma to znaczenie dla tych, którzy nie chcą rejestrować się urzędzie pracy albo z jakiegoś powodu nie mogą uzyskać tam statusu bezrobotnego. W celu przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego trzeba złożyć pisemny wniosek do oddziału wojewódzkiego NFZ w miejscu zamieszkania. Oto dokumenty, które będą tam potrzebne:

Pamiętaj o rodzinie

Do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego obowiązkowo trzeba zgłosić także  członków rodziny, którzy nie posiadają własnego tytułu do ubezpieczenia.  Nie wiąże się to jednak z koniecznością odprowadzania dodatkowej składki. Co ważne, brak takiego zgłoszenia jest wykroczeniem i może być ukarany grzywną.

Za członków rodziny uważa się małżonka, dzieci wspólne, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, wnuki albo dzieci obce, jeśli ubezpieczający jest dla nich opiekunem ustanowionym przez sąd albo rodziną zastępczą. Członkami rodziny są także krewni wstępni (rodzice, dziadkowie) pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym.

Od 1 stycznia 2013 r. dziadkowie mogą zgłaszać wnuki, tylko w przypadku, gdy żaden z rodziców nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego lub nie jest osobą uprawnioną do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji z tytułu wykonywania pracy lub pracy na własny rachunek albo ubezpieczeniu dobrowolnemu.

W NFZ lepiej nie mieć długiej przerwy

Czasami trzeba zapłacić i to nie małe pieniądze za samo zawarcie umowy z NFZ. Dzieje się tak wtedy, gdy okres bezskładkowy, czyli czas, jaki upłynął od dnia wygaśnięcia poprzedniego tytułu do ubezpieczenia, był dłuższy niż 3 miesiące. Wtedy zawarcie umowy o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne podlega jednorazowej opłacie dodatkowej, której wysokość zależy od tego, jak długo trwała przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym:

Jak widać, NFZ drogo sobie liczy za samo zawarcie umowy. Na szczęście można się starać o odstąpienie od pobrania opłaty dodatkowej lub rozłożenie jej na 12 rat, ale pozytywną decyzja w tej sprawie zależy od tego, czy dyrektor oddziału NFZ uzna to za uzasadnione trudną sytuacją wnioskodawcy. Dlatego osoba, która straciła pracę, nie powinna zwlekać z rejestracją w urzędzie pracy (do ubezpieczenia zgłosi ją urząd, a składki zapłaci budżet państwa) albo samodzielnym zawarciem umowy z NFZ.

Gdy umowa już jest zawarta, można zacząć opłacać miesięczne składki na konto podane przez oddział NFZ.  Składki nie można dzielić, ma być wpłacona jednorazowo do 15. dnia każdego miesiąca za poprzedni miesiąc (np. do 15 czerwca za maj). Jej wysokość zależy od podstawy wymiary, którą ubezpieczony deklaruje we wniosku. Nie może to być mniej niż wynosi przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, razem z wypłatami z zysku z poprzedniego kwartału, ogłaszane co kwartał przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim. W II kwartale 2013 r. minimalna podstawa wymiaru wynosi 3740,79 zł. Składka na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne wynosi  9 proc. podstawy wymiaru czyli 336,67 zł (3740,79 x 9 proc.).

Do lekarza weź umowę

Umowa z NFZ  jest zawierana na czas nieokreślony. Trwa dopóki ubezpieczony płaci składki albo dopóki jej nie wypowie,  a także do czasu uzyskania obowiązkowego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego , czyli np. ponownego zawarcia umowy o pracę.

Dokumentem uprawniającym do darmowego leczenia jest umowa oraz aktualny dowód opłacenia składki zdrowotnej. Warto mieć je przy sobie, bo zainstalowany w placówkach  opieki zdrowotnej system eWUŚ, który miał potwierdzać aktualne ubezpieczenie, nie zawsze podaje prawdziwe informacje.

Pogódź się z papierologią

Niestety, to nie wszystko. Jest jeszcze trochę papierologii.  Po zawarciu umowy z NFZ ubezpieczony ma obowiązek złożyć w jednostce terenowej ZUS właściwej ze względu na swoje miejsce zamieszkania zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA. Zgłoszenie to powinno zostać złożone w terminie 7 dni od dnia objęcia jej ubezpieczeniem zdrowotnym.