Rok niemieckiego rządu. Koalicja w trybie kryzysowym

Kanclerz jest z siebie zadowolony. W najnowszym podkaście wideo trzeźwo i rzeczowo ogłosił, co jego rząd osiągnął w pierwszym roku sprawowania władzy: wspierał Ukrainę humanitarnie, finansowo i zbrojnie.

Poza tym starał się o zabezpieczenie dostaw energii i ustawowe przyspieszenie rozbudowy odnawialnych źródeł energii. Aby odciążyć finansowo obywateli w związku z gwałtownym wzrostem cen, podniósł płacę minimalną i przeforsował lepsze świadczenia socjalne.

Posłużył się przy tym sformułowaniem: „zatroszczyliśmy się o to; umożliwiliśmy to; nadal o to dbamy; położyliśmy pod to niezbędny fundament”. Między wierszami ukrył przesłanie: mamy sytuację pod kontrolą, mimo kryzysów egzystencjalnych, z jakimi żaden rząd federalny jeszcze nie musiał się mierzyć.

Czytaj więcej

Polityka

Angela Merkel: Po aneksji Krymu Niemcy nie zareagowały wystarczająco stanowczo

Była kanclerz Niemiec Angela Merkel w rozmowie "Die Zeit" podsumowała politykę swojego rządu wobec Rosji. Jej zdaniem reakcja Berlina na aneksję Krymu w 2014 roku nie była odpowiednio stanowcza.

Gdyby Olaf Scholz miał wystawić szkolną ocenę „koalicji sygnalizacji świetlnej” – jak nazywa się sojusz SPD, Zielonych i FDP od barw poszczególnych partii – z pewnością nie byłaby ona zła.

Niezadowoleni niemieccy wyborcy

Wielu Niemców widzi to nieco inaczej. Od kilku miesięcy koalicja nie ma już większości w badaniach opinii publicznej. Jednocześnie wzrosło niezadowolenie wyborców z rządu. Tylko mniejszość jest zdania, że obecna koalicja dobrze daje sobie radę.

Politolog Ursula Muench nie chce oceniać jej aż tak surowo. – Rządowej koalicji daję ocenę zadowalającą – mówi DW dyrektor Akademii Kształcenia Politycznego w Tutzing. Jej zadania, jak podkreśla, były duże i trudne. Zamiast po prostu realizować umowę koalicyjną, rząd reagował elastycznie i odszedł od niektórych dogmatów politycznych.

Rządzenie w „punkcie zwrotnym”

Trójpartyjny sojusz wystartował 8 grudnia 2021 roku jako „koalicja postępu”. Obiecał, że całą energię włoży w modernizację kraju; że Niemcy będą bardziej neutralne klimatycznie; że wzrośnie cyfryzacja kraju, który będzie się szybciej dopasowywał do nowych wymogów. W umowie koalicyjnej określono punkt po punkcie niezbędne projekty.

Tymczasem już dwa i pół miesiąca później świat się diametralnie zmienił. Rosja napadła na Ukrainę, co zmusiło rząd do uznania, że znalazł się w „punkcie zwrotnym”, jak to określił kanclerz podczas przemowy w Bundestagu. Bezpośrednią konsekwencją tej zmiany była zapowiedź Scholza przeznaczenia 100 mld euro na Bundeswehrę i ogłoszenia przez niego solidarności z Ukrainą i pomocy dla niej.

Kanclerz Scholz kręci i lawiruje

Zerwanie z dotychczasową doktryną państwa niemieckiego o niedostarczaniu broni do rejonów kryzysowych głęboko uderzyło w SPD i Zielonych. Musieli porzucić swoje w gruncie rzeczy pacyfistyczne przekonania. Zielonym udało się to najlepiej i obecnie należą do najbardziej zdecydowanych zwolenników dostaw broni do Ukrainy. Natomiast SPD i kanclerzowi Scholzowi długo zarzucano nadmierne kunktatorstwo i wahania.

Politolog Ursula Muench widzi to nieco inaczej. Jej zdaniem „słusznie szukano równowagi między wsparciem dla Ukrainy, a obawami o rozszerzenie się wojny”. Niemiłym zjawiskiem jest jednak to, że zarówno europejscy partnerzy Republiki Federalnej, jak i USA wciąż nie są pewni, „jaką strategię realizuje niemiecki kanclerz”.

Koniec z dostawami rosyjskiego gazu

Na rosyjską reakcję na wsparcie Niemiec dla Ukrainy nie trzeba było długo czekać. Krok po kroku Moskwa zakręcała kurek z gazem dla Niemiec, które są w dużym stopniu uzależnione od jego dostaw z Rosji, aby wywrzeć na nie presję. Ceny energii eksplodowały, wywołując w Niemczech najwyższą od dziesięcioleci inflację.

Dramatyczne konsekwencje dla państwa, gospodarki i obywateli odtąd determinowały działania rządu w Berlinie. Uruchomiono trzy pakiety pomocowe o łącznej wielkości około 100 mld euro. Do tego dochodzi 200-miliardowy gospodarczy „parasol ochronny” z hamulcem cen gazu, ciepła i energii elektrycznej.

Nie mówiąc o funduszach dla firm dotkniętych sankcjami czy wojną oraz o pieniądzach na zakwaterowanie i opiekę nad około milionem uchodźców wojennych z Ukrainy, których Niemcy w międzyczasie u siebie przyjęły.

Nietypowa sytuacja i nietypowe działania

Jeśli zsumować wszystkie długi, które nowa koalicja musiała zaciągnąć w pierwszym roku urzędowania, uzyskujemy około 500 mld euro. Kanclerz Scholz ukuł na to termin „podwójnego łubu-du”, nawiązując do swojego pierwszego „łubu-du” w postaci nadzwyczajnych funduszy pomocowych dla poszkodowanych w pandemii koronawirusa, które ogłosił, jeszcze jako federalny minister finansów, w 2020 roku. Zawsze opanowany i spokojny, który na co dzień nie poddaje się emocjom, najwyraźniej potrzebował tak silnych sformułowań, aby podkreślić dramatyzm zaistniałej sytuacji.

Właśnie ze względu na napiętą sytuację finansową państwa, wiele projektów z umowy koalicyjnej trzeba było odłożyć w czasie. Wszyscy trzej partnerzy byli jednak w stanie przeforsować niektóre ze swoich projektów, jak podkreśla Ursula Muench. Odnosi się to zwłaszcza do partii SPD, z jej pomysłem wprowadzenia dochodu obywatelskiego i podniesienia płacy minimalnej.

– Zieloni mogą wskazać na to, że trzymają się wyjścia z energii jądrowej, za tym opowiadają się tylko ich zwolennicy, a nie większość niemieckiego społeczeństwa – mówi prof. Muench. Partii FDP, która weszła do rządu z zamiarem uzdrowienia finansów publicznych, trudniej jest pokazać swój profil.

– Solidny budżet odsunął się w czasie z powodu kryzysu, a na projekty infrastrukturalne potrzeba lat – wyjaśniła ekspertka.

Kanclerz też musiał czasem interweniować

Jej zdaniem, w obliczu ogromnych wyzwań, obecna koalicja rządowa powinna była „wyrzucić za burtę” więcej swoich dawnych przekonań.

– Uważam, że rząd dość często gubił się w fundamentalnych sporach – twierdzi Ursula Muench. W dyskusji na temat przedłużenia okresu eksploatacji elektrowni jądrowych koalicjanci posunęli się tak daleko, że kanclerz musiał interweniować i przypomnieć im, kto tu rządzi.

A przecież wewnętrzne spory, waśnie i niesnaski były czymś, czego ten rząd chciał uniknąć za wszelką cenę. Chociaż partie SPD, Zieloni i FDP są partnerami o zróżnicowanych przekonaniach politycznych, cała trójka obiecała odłożyć to, co ją dzieli, na bok dla osiągnięcia wspólnego celu. A przede wszystkim nie mówić o sobie źle, zwłaszcza na forum publicznym.

Zazdrość i wzajemne urazy

To się jednak nie sprawdzało, zwłaszcza wtedy, gdy któraś ze stron czuła, że zostaje w tyle. Latem, gdy Zieloni wyprzedzali SPD w sondażach, a wskaźniki sympatii dla ministra gospodarki z ramienia Zielonych, Roberta Habecka, znacznie przewyższały wskaźniki socjaldemokratycznego kanclerza Scholza, niektórzy prominentni członkowie SPD skwitowali to drwiącym komentarzem: „Zasada Habecka działa w ten sposób: występuje niczym gwiazda filmowa, realizacja jego pomysłów budzi duże wątpliwości, a na koniec za wszystko płacą szeregowi obywatele”.

Zieloni bronili się przed tymi uwagami mówiąc, że „słabe występy publiczne kanclerza i jego marne notowania w sondażach” nie zostaną usunięte i zrównoważone przez „nielojalne zachowanie się i wzajemne urazy w koalicji rządowej”.

Punkt zwrotny – także w polityce gospodarczej

Wszystko to dało o sobie znać w czasie, gdy ceny energii poszybowały gwałtownie w górę i stało się jasne, że nie uda się rozwiązać tego problemu bez ogromnej pomocy finansowej ze strony państwa. Dla politolog Ursuli Muench hamulec cen gazu i prądu nie jest jednak dobrym rozwiązaniem.

– Koszty energii są silnie i hojnie dotowane, a jednocześnie zbyt mało robi się, aby zwiększyć podaż dostępnej energii przyjaznej dla klimatu.

W każdym razie, jak twierdzi ekspertka, koalicja rządowa musi wymyślić na przyszłość coś innego niż wydawanie coraz większych pieniędzy. – Kryzysy i społeczne obawy przed inflacją nie będą w przyszłości uśmierzane tylko kosztownymi transferami finansowymi.

W 2023 roku może być jeszcze gorzej i trudniej

Minister finansów i lider partii FDP Christian Lindner chce w przyszłym roku ustabilizować budżet państwa i przestrzegać hamulca zadłużenia. Czy to może się udać?