Zdanie odrębne

Cieszę się, że wydanie przez Bibliotekę „Więzi” oraz Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską wyboru pism krytycznoliterackich Jana Józefa Lipskiego „Słowa i myśli” zainspirowało tak wiele znanych osób do podzielenia się wspomnieniami o tym wybitnym krytyku i historyku literatury, publicyście, działaczu społecznym i polityku.

Publikacja: 23.07.2010 12:17

Zawiodła jednak pamięć pana Jana Lityńskiego, który we wspomnieniu „Mój Jan Józef” („Rz” z 10.07) przypisuje Lipskiemu autorstwo Listu 34. W rzeczywistości autorem zwięzłej, dwuzdaniowej petycji do władz był Antoni Słonimski, który osobiście złożył ją w kancelarii premiera Józefa Cyrankiewicza 14 marca 1964 roku. Oddajmy głos bezpośrednim uczestnikom wydarzeń sprzed 46 lat. Sam Lipski we wspomnieniu o poecie „Moje knowania z Panem Antonim” pisał: „Pan Antoni zapraszał też różne osoby ze środowiska literackiego na mininarady u siebie w domu. I pewnego dnia przyszedł z małym karteluszkiem. To był ów tekst, który wywołać miał wkrótce tyle zamieszania. Od jednego rzutu oka widać było jedno: tekst był raczej konfrontacyjny, choć nie zamykał bynajmniej drogi do ewentualnych rozmów. Mimo że miałem chęć – nie zaproponowałem żadnych zmian, po pierwsze dlatego, by nie urazić dumy autorskiej Pana Antoniego, ale jeszcze bardziej, by nie wprowadzać nastroju dalszych narad i wprowadzania nowych poprawek, co znowu odsunie w czasie realizację akcji. Pytanie, jak by to było, gdyby nie okoliczność, że następną osobą, która usiadła z nami, był Paweł Jasienica. Rzucił okiem na tekst, pogratulował Panu Antoniemu i z miejsca zaczął techniczną rozmowę o zbieraniu podpisów, sposobie przekazania tekstu władzy itd. Stanęło na tym, że tego jeszcze dnia Pan Antoni na spotkaniu w PEN-Clubie zbierze maksymalną ilość podpisów, następnie wezmę tekst z podpisami ja, by według omówionego wspólnie spisu obskoczyć różne osoby z profesury warszawskiej i krakowskiej” (cyt. za: „Wspomnienia o Antonim Słonimskim”, Warszawa 1996, s. 114 – 115).

Na temat zatrzymania przez UB Jana Józefa Lipskiego w związku z Listem 34 znajdujemy notatkę w „Dziennikach” Anny Kowalskiej, która w Wielki Czwartek 1964 roku zapisała: „Wczoraj wypuszczono po czterdziestu ośmiu godzinach zatrzymania J. Lipskiego. Poprzedniego dnia o szesnastej trzydzieści u Słonimskiego: Jasienica, prof. Maria Ossowska, adwokat Steinsbergowa z zaprzyjaźnionym kolegą do pomocy. Słonimski bardzo elegancko wystąpił. Napisał list oświadczający, że Lipski był tylko pomocą techniczną, że sprawa listu do premiera jest jego inicjatywą, z jego również inicjatywy Lipski sporządził trzydzieści cztery odpisy owego listu dla osób, które figurowały na podpisanym liście” (cyt. za:

A. Kowalska, „Dzienniki 1927 – 1969”, Warszawa 2008, s. 381 – 382).

Jan Lityński pisze, że „reakcja władz [na List 34] była równie zdumiewająca, co histeryczna”. Warto przytoczyć opinię Pawła Hertza, który źródła tej histerii władz dopatrywał się w pluralizmie wśród sygnatariuszy Listu 34: „Był to dokument solidarności osób o bardzo zróżnicowanych poglądach i to właśnie, a nie błaha treść, jest najważniejsze. I znowu wydaje mi się, że to właśnie owo zróżnicowanie sprawiło, że ówczesne władze tak nerwowo i nieproporcjonalnie do treści Listu zareagowały.

W końcu zgromadzenie na jednej kartce podpisów Zofii Kossak i Marii Dąbrowskiej, Tatarkiewicza i Kotarbińskiego, Mackiewicza i Turowicza to nie byle co” (cyt. za: „Sposób na życie. Z Pawłem Hertzem rozmawia Barbara N. Łopieńska”, Warszawa 1997, s. 140).

I na koniec ostatnie uzupełnienie, tym razem potwierdzające raczej sposób widzenia rzeczy przez Jana Lityńskiego. Informacje o stosunku Lidii Ciołkoszowej do opozycji w kraju, w tym do środowiska KOR-owskiego, znajdzie czytelnik w wywiadzie rzece pt. „Spojrzenie wstecz” (Paryż 1995), jakiego udzieliła ona Andrzejowi Friszke. Z rozmowy tej bynajmniej nie wynika, by Lidia Ciołkoszowa miała traktować krąg ludzi należących do Komitetu Obrony Robotników oraz z nim współpracujących jak członków KPP.

Zawiodła jednak pamięć pana Jana Lityńskiego, który we wspomnieniu „Mój Jan Józef” („Rz” z 10.07) przypisuje Lipskiemu autorstwo Listu 34. W rzeczywistości autorem zwięzłej, dwuzdaniowej petycji do władz był Antoni Słonimski, który osobiście złożył ją w kancelarii premiera Józefa Cyrankiewicza 14 marca 1964 roku. Oddajmy głos bezpośrednim uczestnikom wydarzeń sprzed 46 lat. Sam Lipski we wspomnieniu o poecie „Moje knowania z Panem Antonim” pisał: „Pan Antoni zapraszał też różne osoby ze środowiska literackiego na mininarady u siebie w domu. I pewnego dnia przyszedł z małym karteluszkiem. To był ów tekst, który wywołać miał wkrótce tyle zamieszania. Od jednego rzutu oka widać było jedno: tekst był raczej konfrontacyjny, choć nie zamykał bynajmniej drogi do ewentualnych rozmów. Mimo że miałem chęć – nie zaproponowałem żadnych zmian, po pierwsze dlatego, by nie urazić dumy autorskiej Pana Antoniego, ale jeszcze bardziej, by nie wprowadzać nastroju dalszych narad i wprowadzania nowych poprawek, co znowu odsunie w czasie realizację akcji. Pytanie, jak by to było, gdyby nie okoliczność, że następną osobą, która usiadła z nami, był Paweł Jasienica. Rzucił okiem na tekst, pogratulował Panu Antoniemu i z miejsca zaczął techniczną rozmowę o zbieraniu podpisów, sposobie przekazania tekstu władzy itd. Stanęło na tym, że tego jeszcze dnia Pan Antoni na spotkaniu w PEN-Clubie zbierze maksymalną ilość podpisów, następnie wezmę tekst z podpisami ja, by według omówionego wspólnie spisu obskoczyć różne osoby z profesury warszawskiej i krakowskiej” (cyt. za: „Wspomnienia o Antonim Słonimskim”, Warszawa 1996, s. 114 – 115).

Plus Minus
Wielki Gościńcu Litewski – zjem cię!
Plus Minus
Aleksander Hall: Ja bym im tę wódkę w Magdalence darował
Plus Minus
Joanna Szczepkowska: Racja stanu dla PiS leży bardziej po stronie rozbicia UE niż po stronie jej jedności
Plus Minus
„TopSpin 2K25”: Game, set, mecz
Plus Minus
Przeciw wykastrowanym powieścidłom
Materiał Promocyjny
Dzięki akcesji PKB Polski się podwoił