Demokracja dopuściła do władzy Hitlera. Powojenny szok kazał szukać państwom demokratycznym rozwiązań, które systemowo ograniczą władzę większości. Lekarstwem miało być wzmocnienie roli sądów konstytucyjnych na poziomie krajowym oraz międzynarodowych trybunałów. Ograniczona instytucjonalnie demokracja, powszechnie zwaną liberalną, miała stabilizować ustrój, chronić mniejszości i prawa jednostki. Jednak 80 lat po wojnie zaufanie społeczeństw do demokracji jest rekordowo niskie. Populistyczny opór wobec panującego porządku przetacza się przez zachodnie społeczeństwa. W dużej mierze bierze się on z poczucia, że współczesna demokracja jest fasadowa, a lud może wybierać tylko w takim zakresie, w jakim nie przeszkadza to elicie.

Jednak nierzadko sprzeciw wobec oligarchizacji demokracji liberalnej nie skłania do poszukiwania rozwiązań wzmacniających demokrację, ale do szukania silnego lidera, który „pogoni całe to towarzystwo”. Pośród tych burzliwych procesów trwa, niczym ostatnia wioska Galów, 800-letnia demokracja – Zakon Braci Kaznodziejów, którego przedstawiciele właśnie zjeżdżają się na kapitułę generalną, tym razem do Krakowa.

Czytaj więcej

Plus Minus

Mariusz Cieślik: Elity kochają demokrację. Dopóki lud nie wybierze po swojemu

Wynik pierwszej tury wyborów nie zdziwił mnie ani trochę. Dziwi mnie natomiast zdziwienie licznyc...

Kapituła Generalna

Najważniejsze decyzje w Zakonie Braci Kaznodziejów, popularnie nazywanych dominikanami, zapadają przez głosowanie. Raz na trzy lata wybrani przedstawiciele zjeżdżają się do uprzednio wybranego kraju, aby wyznaczać kluczowe kierunki rozwoju zakonu. Od 18 lipca do 9 sierpnia 50 przedstawicieli zakonu na czele z jego generałem, z 35 prowincji z całego świata, 6 wiceprowincji i 4 wikariatów prowincjalnych, tym razem spotka się w Krakowie na Kapitule Generalnej.

Uczestnicy kapituły wysłuchają relacji generała zakonu z jego pracy, będą dyskutować nad kondycją zakonu w jego najważniejszych wymiarach – życia braterskiego, modlitwy i liturgii, życia intelektualnego oraz misji ewangelizacji. Bracia wyznaczą zadania, które ma podjąć generał i inni oficjaliści zakonu przez następne trzy lata. Kapituła może również kształtować ustrój zakonu zapisany w Księdze Konstytucji.

Zarządzanie zakonem przez kapituły leży u samego rdzenia duchowości dominikańskiej. Pierwszą Kapitułę Generalną w 1220 r. zwołał sam św. Dominik, założyciel zakonu. Oddał w zaufaniu swoje dzieło w ręce braci, którzy uchwalili pierwsze konstytucje i od tamtej pory sami zarządzają zakonem.

Choć ustrój dominikański przez lata podlegał korektom, to jego zrąb trwa nieprzerwanie do dzisiaj. Jak to możliwe, że globalna organizacja zarządzana demokratycznie trwa bez podziałów 800 lat? Czy dominikański sposób rządzenia może rzucić jakieś światło na to, jak uczynić demokrację bardziej stabilną?

Analogia między zakonem katolickim a państwem narodowym oczywiście jest dość odległa, ale wobec narastającego kryzysu demokracji i braku prostych rozwiązań, może nie ma co być za bardzo kapryśnym i warto szukać inspiracji w niespodziewanych miejscach.

Horyzont

Demokracja dominikańska ma wszystkie podstawowe cechy wymagane, aby dany ustrój można nazwać demokratycznym. Są wybory, każdy z braci ma równy głos, urzędy są ograniczone kadencją, akty prawne ułożone są w hierarchii, prawo niższego rzędu nie może być sprzeczne z prawem wyższego rzędu. Konstytucje nakładają na wszystkich braci obowiązki, ale i przywileje, które chronią przed nadużyciem władzy. Z tym, że słowo demokracja nie pada nigdzie w naszym prawie, a mówimy o wspólnotowej formie zarządzania.

Termin „demokracja” pochodzi od greckich słów demos – lud i kratos – władza. Bracia dominikanie nie mają wątpliwości, że nie mielibyśmy żadnej władzy, gdyby nam nie została dana z góry (por. J 19,10). Spory podczas kapituł potrafią być gorące, natomiast nawet po najbardziej namiętnych debatach współbracia spotykają się na modlitwie w chórze, gdzie zwróceni do siebie twarzami przypominają sobie, że jest coś ważniejszego od posiadania racji.

Demokracja potrzebuje rzeczywistości, która ją przekracza, tak, żeby spory nie zamieniały się w wojnę, a oponent we wroga. Ramy proceduralne okazują się zbyt słabe dla długowieczności demokracji. Te, jak wiadomo, w ferworze sporu bywają kwestionowane, naciągane i łamane. Potrzebne są ramy aksjologiczne – horyzont , który sięga dalej niż przedmiot aktualnego sporu. W przypadku zakonu jest nim sam Bóg. Dzisiaj na taką perspektywę trudno byłoby namówić wspólnoty państw, ale jeśli demokratyczna forma rządów ma przetrwać, warto inspirować się Zakonem Kaznodziejskim i troszczyć się o horyzont, bez którego demokracja zamienia się w walkę. Wartości, zwyczaje, kultura, język, tradycja są fundamentem, na którym może oprzeć się demokratyczna procedura.

Czytaj więcej

Plus Minus

Kto wpuścił predatora do kolebki demokracji

Kolebką demokracji od miesięcy wstrząsa skandal polityczny. W centrum „afery Watergate na steryda...

Twarz i hierarchia

Ramą dla dominikańskiej demokracji nie jest tylko horyzont transcendencji, ale i wspólnota braterska. Demokratyczne spory bardzo zmienia fakt spotkania z twarzą innego. Bracia narażeni są na te same pokusy co wszyscy inni wyborcy – przeciągania liny na swoją stronę, forsowania siłowego swoich rozwiązań, etc. Muszą jednak mieć w pamięci, że po każdym głosowaniu wracają do mieszkania ze sobą w klasztorach.

W demokracji dominikańskiej, jak w każdym innym porządku prawa, istnieje sankcja za złamanie prawa. Ale żeby demokracja dobrze funkcjonowała, potrzebuje nie tylko formalnego przestrzegania prawa, ale też szerszego poszanowania zasad gry. Tych nie są w stanie regulować żadne przepisy, a mogą to zrobić tylko relacje międzyludzkie.

W demokracjach, gdzie wyborca nie zna swojego przedstawiciela, brakuje realnej odpowiedzialności władzy przed wyborcami. Działa to też w drugą stronę, gdy nie znając trudności, jakie rządzący napotyka w sprawowaniu swojego urzędu, wyborca może oczekiwać niemożliwego.

Czy więc sprawna i trwała demokracja w dużych i skomplikowanych organizmach, jak państwo, jest niemożliwa? Zakon dominikański, choć nie jest tak olbrzymią strukturą jak państwo, jest jednak rozsiany po całym globie. To, co pomaga w ustroju dominikańskim walczyć z anonimowością, to hierarchiczna struktura partycypacji we władzy. Na kapitułę generalną do Krakowa przyjeżdżają prowincjałowie, którzy zostali wcześniej wybrani demokratycznie w swoich prowincjach. Na kapituły prowincjalne wybierać prowincjałów przyjeżdżają zaś delegaci poszczególnych klasztorów, również demokratycznie wybrani. Na każdym szczeblu bracia wybierają swoje władze i przedstawicieli przez głosowanie. Odpowiednikiem w państwie bytów pośrednich między władzą centralną a obywatelem są wszelkiego rodzaju zrzeszenia, w których ludzie się znają: sąsiedztwa, spółdzielnie, związki zawodowe, parafie, kluby zainteresowań i interesów. Troska o zrzeszanie i realne spotkanie się ludzi, może zmniejszyć poczucie alienacji między wyborcą a władzą.

Czytaj więcej

Plus Minus

Paweł Konzal: Siła Polski i Europy

Musimy mieć odwagę, charyzmę i być gotowi do działań, których wolelibyśmy uniknąć, ale będących k...