Carlos Santana należy do grona gwiazd, które tak jak Tina Turner czy Rod Stewart przeżyły bolesne załamanie kariery, po czym odbiły się od dna i powróciły na szczyty list przebojów. Na najnowszej płycie gitarzyście towarzyszą Gregg Rolie Neal Schon, Michael Carabello i Michael Shrieve, z którymi nagrał swoje najstarsze szlagiery: „Black Magic Woman", „Oye Coma Va", „Sambę Pa Ti" czy „Jingo". To jedno z jego wcieleń, bo przecież były jeszcze jazzowe, jazzrockowe i poprockowe.

Kiedy miałem okazję zapytać Carlosa Santanę, co myśli o swojej różnorodności, po dłuższej chwili namysłu tak się sportretował:

– Przypomina mi się widok Champs Élysées w Paryżu – powiedział. – Na tę wspaniałą aleję spływają samochody z mniejszych ulic. Czy powiedziałem coś o sobie? Tak, jestem artystą, na którego wpływ miało wielu muzyków. Miałem wielu mistrzów. Kiedy zaczynałem, byłem zasłuchany w Petera Greena. Potem Wayne'a Shortera. Mógłbym wymienić wiele nazwisk. Chodzi mi o to, że Carlos Santana to wielu ludzi w jednym ciele i pod jednym nazwiskiem. Fascynuje mnie życie na całej naszej planecie. Ciekawią ludzie i artyści ze wszystkich zakątków świata. Bardzo lubię cygańskie rytmy z Budapesztu – na równi ze starą muzyką japońską graną na historycznych instrumentach strunowych i włoską operą. W każdym zakątku świata można znaleźć ważną inspirację. Szukam jej każdego dnia. Choć oczywiście niezmiennie ważne pozostają dla mnie korzenie latynoskie.

I właśnie do nich powrócił na nowej płycie. Do nich nawiązywał, debiutując pod koniec lat 60. Ale w połowie następnej dekady przyszły lata chude. Na szczyty popularności Santana powrócił dopiero dzięki albumowi „Supernatural" (1999). Został on nagrodzony dziewięcioma Grammy, a sprzedał się w 27 mln egzemplarzach. Siłą rzeczy płyta przyćmiła wcześniejsze dokonania muzyka. Dlatego zwłaszcza młodzi słuchacze kojarzą go z przebojowymi duetami do tańca przygotowanymi z udziałem wielu wykonawców i kompozytorów, a nie z autorskimi płytami z początku kariery, gdy stał na czele zespołu Santana i przeszedł do rockowej legendy albumami „Santana", „Abraxas" i „Santana III" oraz występem na hippisowskim festiwalu Woodstock.

– To było niesamowite doświadczenie – mówił mi. – Przyjeżdżając na festiwal, byłem chłopakiem krótko po ukończeniu szkoły średniej. Zacząłem grać i już znalazłem się w jednym gronie z Cockerem, Hendrixem i The Who. Zaistniałem w muzycznej branży dzięki Woodstock.

A wszystko zaczęło się na peryferiach San Francisco, gdzie życie nie przypominało sielanki. Rodzina Santany mieszkała w ciasnym mieszkaniu w bloku. Carlos nie miał własnego łóżka. Dzielił je z bratem. W szkole też się nie układało. Siedząc w szkolnej ławce, myślał o tym, żeby grać jak B.B. King. Idąc jego śladem, zaczął zarabiać, występując na ulicy z przypadkowo poznanym harmonijkarzem. Był 1967 r. San Francisco był światową mekką hippisów. Trwała rewolucja dzieci kwiatów. Pech chciał, że u Santany wykryto gruźlicę.

– Leżałem całymi dniami w łóżku, a jedyne, co mogłem zrobić, to wgapiać się w telewizor – mówił w wywiadzie dla „Rolling Stone". – Któregoś dnia koledzy przynieśli mi jointy i LSD. Wszyscy wkoło umierali na gruźlicę, więc narkotyki odebrałem jak wyzwolenie z ponurej aury. Postanowiłem uciec ze szpitala. Byłem znowu na wolności.

Zaczął pracować w barze. Wspaniałą limuzyną przyjeżdżały tam po hamburgery gwiazdy z zespołu Grateful Dead. Santana pomyślał wtedy: „Jeśli im się poszczęściło, spróbuję i ja".

Elektryczny wąż

Z początku Santana Blues Band otwierał koncerty Steve'a Millera i Steppenwolf. Podobał się. Zaproszenie na Woodstock nie było dla nikogo zaskoczeniem. Grupa Santany zagrała tam pełen ekstazy koncert zarejestrowany z myślą o słynnym filmie dokumentalnym. Zaskoczyła wszystkich niesamowitym połączeniem tanecznych latynoskich rytmów i dzikości rocka. Dziś nie jest tajemnicą, że muzycy grali nafaszerowani narkotykami.

– Kiedy teraz oglądam w telewizji siebie z Woodstock, czuję się, jakbym widział innego faceta – wspominał Santana. – On wcale nie gra na gitarze. Chce okiełznać elektrycznego węża, który wije mu się w rękach.

Narkotyki stały się częścią życia Santany, z biegiem lat także jego artystycznego i osobistego dramatu.

– Z początku czułem, że rzeczywistość jest dzięki nim bardziej prawdziwa – opowiadał. – Wzbogacały życie duchowe, dostarczały wielu uniesień. Później zniszczyły radość życia. Cóż z tego, że w radiu słyszałem bez przerwy „Oye Coma Va", „Black Magic Woman" oraz inne utwory z „Abraxas", kiedy znajdowałem się w ciągłej depresji. Przyjaciele, z którymi grałem i dojrzewałem, stawali się coraz bardziej obcy. Zespołem targały konflikty, każdy myślał tylko o sobie. Coraz częściej nawiedzały mnie nocne koszmary, budziłem się z krzykiem. Na stadionach czekało na nas 60 tys. fanów, a my mieliśmy narkotyczne dreszcze, nie mogliśmy utrzymać instrumentów w dłoniach.

A mimo to Santana po latach starał się pamiętać tylko to, co najlepsze.

– Początki były wspaniałe – komentował. – Oczywiście, kiedy ruch stał się masowy, pojawiło się mnóstwo fałszu – w modzie, obyczajach, zachowaniach. Pamiętam nawet fałszywe uśmiechy i wymuszone gesty miłości. Ale dziedzictwo przetrwało i to jest najważniejsze. Chodzi o bunt przeciwko rządom, protest przeciwko ich brutalnej i wojennej polityce. Wcześniej tego nie było albo protesty były sporadyczne, przypadkowe. Prawdziwi hippisi wyszli na ulice i poszerzyli demokrację. To oni zaczęli dbać o dobro najbliższych i rodzin na całym świecie. Stało się tak, bo rządy o to nie dbały, im zależało i wciąż zależy tylko na bogactwie. Wierzę w możliwość zmian i to też jest spuścizna hippisowska.

Santana przeszedł drogą wielu dzieci kwiatów, którą charakteryzowała fascynacja ideałami Wschodu, a później coraz większy dystans do nich.

Gdy wpadł w depresję, jego guru został Sri Chinmoy. Nadał on Santanie imię Davadip, co oznacza „Oko i lampa boga". Santana przyjął jako własną dewizę sentencję „Aby siła miłości zastąpiła miłość siły". W tym samym czasie spotkał swoją przyszłą żonę Deborah, córkę gitarzysty z zespołu Billie Holiday.

– Objawiła mi się jako kobieta, która pozwoli podnieść się z upadku i zacząć życie od nowa – mówił. – Była bardzo kobieca, delikatna, ale jednocześnie promieniowała z niej żelazna konsekwencja i siła generała Pattona. Przypominała mi matkę, a przecież silny charakter mamy był jedną przyczyną mojej ucieczki z domu. To szalona historia.

– Kiedy spotkałam Carlosa, był osobą o miękkim sercu, zdumiewająco łagodną. Z biegiem lat stawał się coraz bardziej stanowczy – mówi Deborah.

Połączyła ich również religijna fascynacja. Deborah szybko została uczennicą Sri Chinmoya. Przyjęła imię Urmila. Razem wstąpili do wspólnoty prowadzonej przez guru.

– Pod względem rygorów przypominało to West Point życia duchowego – opowiadał Santana. – Ścięliśmy włosy, zrezygnowaliśmy z narkotyków, przeszliśmy na wegetarianizm. Wstawaliśmy o piątej rano i medytowaliśmy. Doszło do tego, że rywalizowaliśmy z Deborah, kto wstanie wcześniej, kto ciężej będzie pracował nad sobą. Urządzaliśmy maratony. Jednego razu przebiegłem 47 mil.

Santana odrzucał propozycje koncertów. Wolał układać pieśni medytacyjne dla Sri Chinmoya.

– Zanim spotkałem guru, służyłem tylko własnej cielesności, dzięki niemu mogłem służyć innym ludziom. Jestem struną, muzykiem jest on – mówił.

Jak to zwykle bywa, a przeżył tę historię wcześniej John Lennon w Indiach, fascynację wschodnim guru zakończył konflikt mistrza i ucznia. Santana poczuł się manipulowany, Sri Chinmoy zaś zaczął grozić muzykowi, gdy się dowiedział, że ten zamierza go opuścić.

– Nigdy nie zapomnę naszych pierwszych wakacji w Hiszpanii i tego cudownego momentu, gdy po raz pierwszy od lat zamówiłam kurczaka. Rozpływał mi się w ustach – wspomina Deborah chwile poza wspólnotą.

Dla Santany najważniejsze stało się życiu rodzinne, którym kierowała żona.

– Deborah powiedziała mi, że nie chce słyszeć w domu o żadnym Carlosie Santanie. Miałem poczuć się ojcem, który przykładnie wypełnia swe obowiązki – wspominał muzyk. – Miałem przede wszystkim pamiętać o wynoszeniu śmieci.

Duchowa lekcja nie pozostała jednak bez śladu. W posiadłości Santany w San Rafael, 20 minut na północ od San Francisco, poza położonym nad stawem domem stanął budynek, który nazywany był kościołem. Tam Santana grał i medytował. Na ścianie można było przeczytać tajemnicze słowo Metatron. Obok leżała kartka papieru do zapisywania myśli – rodzaj faksu łączącego Santanę z ponadnaturalnymi siłami. Jak wyznawał artysta, Metatron to imię anioła, z którym się komunikował. To właśnie on powiedział Santanie: „Będziesz obecny na falach radiowych". Santana zinterpretował słowa jako wskazówkę nagrania płyty. Tak zaczął się wielki powrót muzyka. Wydawcą, który potraktował Santanę poważnie, gdy inni odmawiali mu prawa bycia na muzycznym rynku, był Clive Davis z Arista Records. Ten sam, który doprowadził do podpisania umowy Santany z Columbią w 1968 r., przed występem na Woodstock. Zapytany przez Davisa, jak sobie wyobraża nową płytę, Santana odpowiedział to, co usłyszał od Metatrona: „Chcę połączyć cząsteczki ze światłem".

– Clave Davis mógł powiedzieć, że gadam jak nawiedzony, że czasy hippisowskie dawno się już skończyły – mówił artysta. Ale Davis wiedział, że musi potraktować muzyka poważnie.

– Nasz plan polegał na tym, że połowa albumu zostanie nagrana w konwencji „Oye Como Va", a druga powstanie we współpracy z innymi artystami, tak żeby można było płytę lansować w radiu, dla młodszych słuchaczy – wspominał Davis.

– Nie chciałem być zakładnikiem lat 60. – podkreślał Santana.

Arcydzieło radości

Davis pomógł napisać i zamówić piosenki, a także zaprosić do udziału w sesji największe amerykańskie gwiazdy – Dave'a Matthewsa, Lauryn Hill, Wyclefa Jeana, Erica Claptona i Roberta Thomasa, który napisał słowa i muzykę „Smooth", kompozycji nagrodzonej Grammy w kategorii piosenka i nagranie 1999 roku.

– Chciałem, żeby „Smooth" stało się piosenką na miarę „La Bamby" i „Macareny". Chciałem powiedzieć tą piosenkę historię w stylu Little Richarda. Jest piątkowy wieczór, masz trochę pieniędzy, odrobiłeś lekcje, umyłeś zęby, wypachniłeś się dezodorantem i możesz iść potańczyć z Sally albo Sue, poprzytulać się z nią – tłumaczył Santana.