Koszty podatkowe: Usługi niematerialne muszą być udokumentowane

Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 8 listopada 2011 (II FSK 1048/10).

Czego dotyczył spór

Po przeprowadzeniu kontroli organy podatkowe zarzuciły, że spółka akcyjna nie rozliczyła prawidłowo podatku dochodowego za 2001 rok. Zdaniem fiskusa zawyżyła koszty uzyskania przychodów, bo zaliczyła do nich m.in. wydatki za usługi pośrednictwa finansowego i akwizycji. Nie posiada zaś dowodów potwierdzających, że umowy, z którymi były związane wydatki, zostały faktycznie wykonane.

Organ podatkowy zauważył, że  „pośredniczyć” oznacza w języku powszechnym m.in. kojarzyć kontrahentów w transakcjach handlowych. Niewyobrażalna jest sytuacja, aby pośrednikiem finansowym w transakcjach, w których uczestniczy wielu kontrahentów, był podmiot w ogóle nieznany jego uczestnikom, jak było w przypadku spółki. Ponadto zleceniobiorca zeznał, że żadnej z usług będących przedmiotem umów zawartych ze spółką faktycznie nie wykonywał.

Takie same ustalenia fiskus poczynił w zakresie usług aktywizacji. Nie zgodził się z twierdzeniami spółki, że wystarczającą podstawą do zaliczenia do kosztów wydatków związanych z akwizycją są przedstawione przez nią dokumenty, tj. w szczególności zamówienia na towary. Brak jest na nich informacji o jakimkolwiek uczestnictwie akwizytora, a podatniczka – tak jak w przypadku umów zawartych na wykonanie usług pośrednictwa finansowego – nie posiada sprawozdań.

W skardze do sądu spółka podnosiła, że poniesione przez nią wydatki zostały prawidłowo udokumentowane i zewidencjonowane, o czym świadczyć ma materiał dowodowy zebrany w sprawie, dokumenty księgowe i dowody z zeznań świadków. Przykładowo umowa o świadczenie usług oraz faktury i dowody zapłaty za ich wykonanie powinny być wystarczającą podstawą do przyjęcia, że wydatki zostały rzeczywiście poniesione.

Słabe dowody

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uznał jednak, że skarga spółki jest nieuzasadniona. Sąd zgodził się, że co do zasady to na organie podatkowym spoczywa obowiązek wyjaśnienia z urzędu stanu faktycznego sprawy oraz zebrania i rozpatrzenia w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego.

Nie kwestionując jednak oczywistych obowiązków organów podatkowych w sferze poszukiwania i gromadzenia dowodów, jak też w pełni opowiadając się za niedopuszczalnością przerzucania tych ciężarów na stronę postępowania, pamiętać trzeba o sytuacji, gdy inicjatywę dowodową w postępowaniu podatkowym przejmuje strona.

W ocenie WSA jest tak m.in. wówczas, gdy strona nie zgadza się ze stanowiskiem organu, twierdząc jednocześnie, że określone okoliczności miały miejsce. Aby dany wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodu, konieczne jest nie tylko ustalenie, że został poniesiony, lecz również wykazanie, że zdarzenie (określone usługi), za które nastąpiła zapłata, wystąpiło i wiązało się z osiągniętym lub oczekiwanym przychodem.

Zdaniem sądu obowiązek wykazania wykonania określonych prac, na co wydatkowano określone środki, oraz wykazania ich związku z osiągniętym lub możliwym do osiągnięcia przychodem spoczywał na podatniku. Dopiero wykazanie, że usługodawca wykonał daną usługę na rzecz podatnika i miało to związek przynajmniej z potencjalnymi przychodami usługobiorcy, rodzi oczekiwane przez podatnika skutki prawnopodatkowe.

Faktura to za mało

Posiadana przez podatnika faktura, a także dowód zapłaty oraz umowa nie zawsze są dowodami wystarczającymi (zupełnymi) dla potwierdzenia zakupu usługi i jej związku ze źródłem przychodów. Jednak w

razie wątpliwości, a takie wystąpiły w rozpatrywanym przypadku, organ podatkowy może żądać od podatnika podania dodatkowych dowodów dokumentujących zaistnienie określonego zdarzenia, rodzącego skutki prawnopodatkowe (np. okoliczności wykonania usługi, specyfikacji podejmowanych działań, osób, którymi posługiwał się kontrahent, z którymi prowadził rozmowy czy też negocjacje itp.).