Do elektronicznej księgi wieczystej oraz Krajowego Rejestru Sądowego wszyscy zdążyliśmy się już przyzwyczaić. Od niedawna, wyciągi z KRS można uzyskiwać bezpłatnie w formie elektronicznej dzięki dostępowi internetowemu do rejestru (https://ems.ms.gov.pl). Równocześnie dokonana zmiana Ustawy o KRS zrównała moc odpisów uzyskanych przez Internet z tymi wydawanymi przez Centralną Informację. Przez ten sam portal możliwy jest bezpłatny dostęp do historycznych oraz aktualnych wersji Monitora Sądowego i Gospodarczego w formie elektronicznej. Także od tego roku możliwa jest rejestracja spółki z o.o. przez Internet. W przygotowaniu jest Portal Informacyjny, który umożliwi stronom i ich pełnomocnikom dostęp do elektronicznych akt sprawy, w tym do nagrań z przebiegu rozprawy oraz do  orzeczeń wydawanych w danej sprawie., a także do informacji o stanie sprawy (etapie postępowania sądowego), czynnościach wykonanych przez sąd oraz wyznaczonych terminach posiedzeń (program pilotażowy funkcjonuje już w SA we Wrocławiu).

Na szczególną uwagę zasługuje projekt, który ma doprowadzić do zapewnienia szerokiego dostępu do orzecznictwa sądów powszechnych. Pierwszy krok został właśnie uczyniony. Od 1 sierpnia 2012r. działa Portal Orzeczeń oferujący dostęp do aktualnego orzecznictwa wszystkich Sądów Apelacyjnych (http://orzeczenia.ms.gov.pl). Obecnie dla każdego z tych sądów funkcjonuje oddzielna wyszukiwarka, ale według MS jest to etap przejściowy, który ma zakończyć się uruchomieniem jednej wyszukiwarki obejmującej orzeczenia wszystkich tych sądów. Orzeczenia mają być publikowane wraz z uzasadnieniem, po dokonaniu uprzedniej anonimizacji. Miejmy nadzieję, że bazy danych zapełnią się wkrótce orzeczeniami, co zapewni rzeczywisty dostęp do orzecznictwa. W dalszych planach MS przewiduje wprowadzenie podobnego rozwiązania obejmującego orzecznictwo Sądów Okręgowych. W ramach programu pilotażowego do końca tego roku MS planuje uruchomienie Portali Orzeczeń w sądach okręgowych i rejonowych apelacji wrocławskiej. W porównaniu do dzisiejszego dostępu do orzecznictwa sądów powszechnych, który w przeważającej mierze możliwy jest tylko poprzez płatne programy informatyczne, może to oznaczać prawdziwa rewolucję w pracy prawników. Dzięki powszechnemu dostępowi do orzecznictwa możliwe będzie ujednolicenie linii orzeczniczej, a co ważniejsze zapoznanie się z linia orzeczniczą danego sądu. Wpłynie to na jakość pracy profesjonalnych pełnomocników, którzy znając orzecznictwo danego sądu apelacyjnego będą mogli łatwiej przewidzieć prawdopodobny wynik procesu, a przez to bardziej precyzyjnie ocenić ryzyko związane z danym sporem prawnym. Znajomość linii orzeczeń pozwoli także na zapewnienie bardziej efektywnego doradztwa prawnego, w szczególności dla przedsiębiorców. W bieżącej działalności gospodarczej, dużo ważniejsza niż tzw. dobre prawo jest przewidywalność jego wykładni i zastosowania w praktyce. Pozwala to na ocenę ryzyka działalności gospodarczej. Dzięki temu narzędziu łatwiejsza będzie także ocena praktycznego oddziaływania wprowadzonych rozwiązań prawnych, co powinno wpłynąć na poprawę efektów prac legislacyjnych.

Otwarte pozostaje pytanie o powszechną dostępność do pełnego orzecznictwa Sądu Najwyższego. Zgodnie z obowiązującą Konstytucją RP Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. W nauce prawa podkreśla się ogromny wpływ orzecznictwa Sądu Najwyższego na orzecznictwo sądów powszechnych dokonywany m.in. poprzez „prezentację w uzasadnieniach orzeczeń poglądów prawnych często wykraczających poza potrzeby związane z rozstrzygnięciem konkretnej sprawy" /W. Wróbel, Wpływ orzecznictwa Sądu Najwyższego na kształtowanie się pojęć i instytucji prawnych [w:] Orzecznictwo w systemie prawa, Gdańsk 2007/. Obecnie nie wszystkie orzeczenia Sądu Najwyższego są powszechnie dostępne, a jedynie te które zostały skierowane do publikacji lub trafiły do „publicznego obiegu" dzięki publikacjom prasowym. Przeznaczanie do publikacji jedynie niektórych orzeczeń Sądu Najwyższego rodzi pytanie, czy nie jest to pozaustawowy sposób kształtowania orzecznictwa sądów powszechnych. Dla uniknięcia takich wątpliwości wydaje się pożądane aby wszystkie orzeczenia SN, poza wyjątkami wynikającymi z charakteru sprawy, były powszechnie dostępne. Miałoby to kolosalne znaczenie dla realizacji zasady pewności prawa. Wpływałoby także dyscyplinująco na sędziów, którzy musieliby przykładać większą wagę do zapewnienia jednolitości wydawanych orzeczeń.

Należy mieć nadzieję, że Ministerstwo Sprawiedliwości wytrwa w swoich zamiarach i doprowadzi je do końca. Ważne jest także, żeby w trakcie ich realizacji uwzględniało uwagi zgłaszane przez praktyków, w szczególności sędziów, a także innych przedstawicieli zawodów prawniczych.

Radca prawny w kancelarii prawnej JARA & PARTNERS  Sp. k. w Warszawie