Zgodnie z art. 829 pkt 4 k.p.c. z mocy prawa egzekucji nie podlegają narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych. Zestawienie treści art. 829 pkt 4 k.p.c. z treścią komunikatu zdaje się wskazywać, że przyczyną zawieszenia było właśnie naruszenie przez komornika tego przepisu. Szkopuł w tym, że przywołany przepis znajduje zastosowanie jedynie do osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa.
Problematykę egzekucji z rzeczy niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa reguluje art. 1061 § 1 k.p.c.: dłużnik prowadzący działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, w razie gdy egzekucja zostanie skierowana do rzeczy niezbędnej do prowadzenia tej działalności, może wystąpić do sądu o wyłączenie tej rzeczy spod zajęcia, wskazując we wniosku składniki swego mienia, z których możliwe jest zaspokojenie roszczeń wierzyciela w zamian za rzecz zwolnioną. Przepis ten nie dotyczy każdego dłużnika będącego przedsiębiorcą, lecz tylko przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego. Prowadzona działalność gospodarcza musi odznaczać się pewnym stopniem zorganizowania, aby można było mówić o przedsiębiorstwie w ujęciu prawnym.
Zasadnie podkreśla się w literaturze, że wykładnia art. 829 pkt 4 k.p.c. w oderwaniu od art. 1061 § 1 k.p.c. godziłaby w naczelne zasady wykładni przepisów prawa, takie jak chociażby spójność czy niesprzeczność systemu prawnego. Skoro bowiem rzeczy niezbędne do prowadzenia przedsiębiorstwa podlegają wyłączeniu na podstawie art. 1061 § 1 k.p.c., to jednocześnie nie mogą być wyłączone spod zajęcia na podstawie art. 829 pkt 4 k.p.c. Dotyczy to również narzędzi i surowców – zakres przedmiotowy art. 1061 § 1 k.p.c. jest szerszy niż art. 829 pkt 4 k.p.c. Odmienna wykładnia przywołanych wyżej przepisów byłaby niedopuszczalna, ponieważ prowadziłaby do niedającej się rozwiązać sprzeczności przepisów kodeksu.
Treść art. 1061 § 1 k.p.c. nie pozostawia wątpliwości, że rzeczy niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużnika nie są wyłączone spod zajęcia z mocy prawa. Wyłączenie następuje po postanowieniu sądu wydanym na wniosek dłużnika. W tym wniosku dłużnik musi wskazać mienie zastępcze, które będzie podlegało zajęciu w zamian za wyłączane. W konsekwencji zajęcie rzeczy niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa jest dopuszczalne, a ich późniejsze zwolnienie zależne jest od inicjatywy dłużnika i uznania sądu.
Redakcja art. 1061 § 1 k.p.c. jest niewątpliwie wadliwa i z pewnością obniża znaczenie tego przepisu, niemniej nie sposób uznać danego przepisu za nieobowiązujący tylko z tej przyczyny (jakość legislacji od dawna pozostawia wiele do życzenia).
Podsumowując, wyłączenie spod egzekucji rzeczy określonych w art. 829 pkt 4 k.p.c. nie ma zastosowania, gdy dłużnik prowadzi działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa. W takim przypadku wyłączenie spod zajęcia rzeczy niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej możliwe jest tylko w trybie art. 1061 § 1 k.p.c.
Autor jest radcą prawnym z Warszawy
