Z zawieraniem umów z konsumentami przez przedsiębiorców działających w różnych branżach (np. budowlana, ubezpieczeń, telekomunikacyjna) wiąże się potencjalne niebezpieczeństwo narzucenia konsumentowi niekorzystnych dla niego postanowień (klauzul abuzywnych). Równocześnie sytuacja makroekonomiczna sprawia, że firmy szukają zgodnych z prawem rozwiązań pozwalających na poprawę swojej sytuacji. Samą branżę telekomunikacyjną w Polsce tworzy dziś kilka tysięcy podmiotów, które wg danych GUS bezpośrednio zatrudniają ok. 300 tysięcy pracowników. Aktualnie przedsiębiorcy telekomunikacyjni są praktycznie pozbawieni możliwości urealnienia cen usług pomimo szybko rosnących kosztów ich świadczenia. Odpowiedzią postulowaną przez branżę są właśnie tzw. klauzule waloryzacyjne (inflacyjne).
Przepisy kodeksu
Waloryzacja umowna została uregulowana w art. 3581 § 2 k.c. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Jeśli z treści zobowiązania nie będzie wynikała wprost wysokość świadczenia, to ostateczne ustalenie jego wysokości następuje przez wskazanie określonego miernika, np. wskaźnika inflacji.
Zastosowanie klauzuli waloryzacyjnej może zostać uznane za obiektywnie uzasadnione tylko, gdy wskazano w jej treści obiektywny czynnik uprawniający przedsiębiorcę do podniesienia ceny – w tym np. spowodowanych zmianą podatków i stawek celnych, wprowadzenia nowych opłat czy wystąpieniem inflacji (wyrok SA w Warszawie z 27 czerwca 2018 r., sygn. VII AGa 861/18). Klauzula waloryzacyjna podlega kontroli pod kątem jej abuzywności.
Klauzula abuzywna
Ważne jest ustalenie, czy niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. rażąco narusza interesy konsumenta oraz kształtuje jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Kluczowe jest, czy klauzulę waloryzacyjną można zakwalifikować jako godzącą w równowagę kontraktową.
Umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych zawierane w oparciu o przepisy prawa telekomunikacyjnego to umowy: na czas określony, nieokreślony, czas nieokreślony, ale z tzw. okresem zamkniętym (tj. w którym wypowiedzenie umowy przez usługobiorcę implikuje jego obowiązek zwrotu ulg promocyjnych przyznanych mu w zamian za przyjęcie na siebie takiego „terminowego” zobowiązania). Umowy te podlegają też regulacjom k.c., w szczególności w zakresie ochrony konsumentów przed abuzywnymi wzorcami umów (art. 3851–3853 k.c.). Art. 56 ust. 3 pkt 9 prawa telekomunikacyjnego przewiduje obowiązek określenia w umowie trybu i warunków dokonywania zmian umowy oraz warunków jej przedłużenia i rozwiązania (wymagania z art. 60a oraz 61 ust. 5–6a prawa telekomunikacyjnego).
