Zmiany w prokuraturze niedoskonałe

Poselski projekt zmiany konstytucji potwierdza co najwyżej dokonaną nowelizację ustawy o prokuraturze, a nie wolę stworzenia z tej instytucji rzeczywistego i niezależnego organu “chroniącego prawa i ustawowo chronione interesy osób fizycznych i prawnych”. Definicja ta w bardziej uniwersalny sposób opisuje zadania prokuratury w nowoczesnym państwie prawa niż zawarte w poselskim projekcie sformułowania “stanie na straży praworządności” oraz “czuwanie nad ściganiem przestępstw”. To są anachronizmy z peerelowskim rodowodem, podobnie jak sama [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2008/DU2008Nr%20%207poz%20%2039.asp]ustawa o prokuraturze[/link], której korzenie tkwią w latach realnego socjalizmu (ustawa z 1985 r.). Dokonana nowelizacja stanowi co najwyżej próbę dostosowania działania prokuratury do realiów XXI wieku, nie stanowiąc zwartej i wewnętrznie spójnej pod względem legislacyjnym całości.

Konieczne jest zagwarantowanie śledczym uposażeń analogicznych do wynagrodzeń sędziów.

[srodtytul]Zdefiniować cele i zadania[/srodtytul]

Dlatego też, niezależnie od oceny projektu dotyczącego umieszczenia zapisów dotyczących prokuratury w konstytucji, należałoby rozpocząć pracę nad nowym projektem ustawy o prokuraturze, precyzyjnie definiującej cele, zadania, miejsce w systemie organów państwa oraz gwarancje jej niezależności. Dzisiaj ta sztandarowa “niezależność” ma czysto deklaratoryjny i werbalny charakter. Aby miała ona realny wymiar, konieczne jest:

- przyznanie prokuraturze przymiotu organu centralnego,

- danie prokuratorowi generalnemu możliwości wydawania rozporządzeń w zakresie dotyczącym struktury i organizacji prokuratury oraz przedstawiania rządowi wniosków o przyjęcie ustaw, ich zmian i uzupełnienia,

- nadanie Prokuraturze Generalnej statutu (na kształt statutu ministerstw),

- stworzenie stabilnych podstaw finansowych (po corocznym audycie budżet roku poprzedniego zwaloryzowany wskaźnikiem przewidywanej inflacji),

- zagwarantowanie prokuratorom w konstytucji uposażeń analogicznych do wynagrodzenia sędziów,

- powoływanie prokuratora generalnego tylko spośród kandydatów przedstawionych przez Krajową Radę Prokuratury (uprawnień w tym zakresie nie powinna posiadać Krajowa Rada Sądownicza),

- ograniczenie uprawnień ministra obrony narodowej w zakresie finansowania działalności i określania struktury organizacyjnej Prokuratury Wojskowej.

Przedstawiony katalog należy uzupełnić o zmianę struktury organizacyjnej prokuratury, tj. dostosowanie jej do podziału administracyjnego kraju (likwidacja prokuratur apelacyjnych i zastąpienie ich prokuraturami wojewódzkimi), co usprawniłoby zarządzanie środkami finansowymi, przepływ informacji oraz umożliwiło bardziej efektywną współpracę z właściwymi miejscowo komendami wojewódzkimi policji.

[srodtytul]Systemowy błąd[/srodtytul]

Poselski projekt o zmianie Konstytucji RP obarczony jest błędem systemowym polegającym na umieszczeniu przepisów dotyczących prokuratury w rozdziale IX (Organy Kontroli Państwowej i Ochrony Prawa) zamiast w rozdziale VIII (Sądy i Trybunały) bliższym funkcjonowaniu prokuratury jako elementu krajowego systemu wymiaru sprawiedliwości.

Niektórzy zagraniczni autorzy wskazują, że prokuratura jest pewnego rodzaju “czwartą władzą”, której zadania wykraczają poza ramy typowego Monteskiuszowskiego trójpodziału władzy, co można zaobserwować choćby w Republice Słowackiej (np. prokurator generalny ma prawo uczestniczenia w obradach rządu, przedstawiać projekty ustaw, być obecny na posiedzeniach parlamentu, wnosić skargę na niekonstytucyjność lub niezgodność z ustawą wyboru i odwołania prezydenta, wyborów do parlamentu i samorządu, skargę przeciwko wynikowi referendum, złożyć wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie dokonania wykładni ustaw konstytucyjnych).

Dlatego konieczne jest umieszczenie przepisów dotyczących prokuratury w rozdziale VIII konstytucji, podtytuł “Prokuratura”, po przepisach dotyczących Trybunału Stanu, a więc jako art. 201a.

[srodtytul]Autorska propozycja[/srodtytul]

Poszczególnym artykułom projektu poselskiego przy założeniu zamieszczenia ich w ramach rozdziału VIII konstytucji proponuję nadać następujące brzmienie:

Art. 201a

1. Prokuratura jest naczelnym organem ochrony prawnej.

2. Zadaniem prokuratury jest ochrona prawa i ustawowo chronionych interesów osób fizycznych i prawnych oraz koordynowanie działań związanych ze ściganiem przestępstw.

Art. 201b

1. Prokurator generalny, działając jako naczelny organ prokuratury, sprawuje nadzór nad działalnością prokuratury oraz odpowiada za jej niezależność.

2. Prokurator generalny powoływany jest przez prezydenta Rzeczypospolitej na sześć lat spośród kandydatów przedstawionych przez Krajową Radę Prokuratury.

3. Prokurator generalny po zakończeniu kadencji nie może być ponownie powołany na to stanowisko.

4. Prokurator generalny nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością sprawowanego urzędu.

5. Inne przypadki zakazu łączenia urzędu określa ustawa.

Art. 201c

1. Prokurator generalny nie może bez zgody sądu dyscyplinarnego zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani w żaden inny sposób pozbawiony wolności.

2. Prokurator generalny nie może być zatrzymany z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu prokuratora generalnego należy niezwłocznie powiadomić prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Art. 201d

Zasady, tryb działania prokuratury, jej organizację, zasady powoływania i odwoływania prokuratora generalnego i prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prawa i obowiązki prokuratorów określa ustawa.