Kiedy kobieta zabija

Powszechnie uważa się, że przestępczość jest męską domeną, tymczasem statystyki pokazują, że i w Polsce, i w krajach zachodnich udział pań w przestępczości nie jest mały.

Prof. Brunon Hołyst, kryminolog:

W Polsce utrzymuje się na poziomie 10 proc. wszystkich przestępstw. Większy jest w krajach zachodnich. W Belgii sięga 20 proc., w USA – 15 proc. Wysoki jest również w Japonii. Poziom cywilizacyjny państwa wydaje się mieć tu znaczenie.

Dysproporcja w porównaniu z mężczyznami jest jednak wyraźna?

Są to na ogół przestępstwa trudniejsze do wykrycia, które rzadziej trafiają na wokandę, o mniejszym ciężarze. Na ogół przyjmuje się, że mężczyźni są częściej sprawcami, chociaż wyniki badań wskazują, że różnica dotycząca współczynników przestępstw popełnionych przez kobiety i mężczyzn nie jest aż tak wysoka. Angielscy kryminolodzy uważają np., że udział kobiet w popełnianiu czynów kryminalnych wynosi ok. 35 proc. Proporcje więc się zmieniają. Przez wieki kobiet łamiących prawo nie traktowano zbyt poważnie. Jeśli zaś kryminologia zajmowała się nimi, to nierzadko po to, aby kobietę poniżyć czy podkreślić jej zależność od mężczyzny. Wielu zachodnich filozofów reprezentowało zresztą pogląd, że kobiety są mniej odpowiedzialne, toteż traktowano je często jako uzupełnienie mężczyzn.

Ale to już historia. Czynniki nazwijmy je, cywilizacyjne mocno zmieniły rolę kobiet w społeczeństwie.

Kiedy zaczęły coraz liczniej uczęszczać na studia, podejmować pracę zawodową, mówiono o nich, że wzorują się na mężczyznach, są po prostu męskie. Zmienił się także obraz ojca, a to przyczyniło się do podważania wzorca mężczyzny. Ojciec żądający posłuszeństwa, podporządkowania przestał być tolerowany. Jego miejsce zajął wzorzec czułego opiekuna, którego cechy i postępowanie były bardziej zbliżone do kobiety. Poza tym zmieniły się nie tylko cechy, ale też rola i pozycja mężczyzny. Współczesna kobieta nie tylko zmierza do równość wobec prawa i w zawodzie, lecz wręcz pragnie się wyzwolić z dominacji mężczyzny, walcząc o swoje równouprawnienie. Taki bieg wydarzeń ma też wpływ na zmiany w przestępczości kobiet.

Do mężczyzn, jeśli chodzi o przestępstwa, jeszcze im jednak daleko, więc to nie tylko o czynnik cywilizacyjny.

Od dawna próbowano to tłumaczyć przyczynami natury biologicznej. Uważano np., że usposobienie kobiety ma związek z pasywnością żeńskich komórek jajowych, które są nieruchome, w porównaniu z witalnymi i ruchliwymi plemnikami. Zwracano też uwagę na kobiece zdolności do zatajania i maskowania się. Tę teorię rozwinął zresztą północnoamerykański kryminolog O. Pollak, mówiąc, że czyny kryminalne popełniane przez kobiety mają bardzo niskie prawdopodobieństwo wykrycia, w związku z czym są rzadziej zgłaszane. Wynika to z odrębności ich psychiki. Wiele przestępstw popełniają w obrębie najbliższego środowiska, a ich wykrycie jest utrudnione lub wręcz niemożliwe. Poza tym kobieta przyjmuje też często rolę pomocniczą, którą trudno ująć w konkretne ramy prawa karnego. A takie czyny jak kradzieże podczas stosunku seksualnego czy szantaże o podłożu seksualnym pozostają nieujawnione przez ofiary. Często też sądy nie wydają wyroków o pozbawieniu wolności, ponieważ przestępstwa kobiet uważają za błahe.

Czy kobiety popełniają tego samego rodzaju przestępstwa jak mężczyźni?

Struktura ich przestępstw jest odzwierciedleniem pozycji społecznej oraz wpływów środowiska. Przeważnie są związane z małym ryzykiem wykrycia bądź niższym wymiarem kary. Kobiety nie działają tak planowo jak mężczyźni. Raczej wykorzystują nadarzające się okazje, dlatego najczęściej dokonują kradzieży w sklepach. Dane z krajów zachodnich wskazują na ich tendencję wzrostową. Drugie miejsce zajmują przestępstwa związane z ruchem drogowym. Są też: składanie fałszywych zeznań, obraza, fałszywe oskarżenia, znęcanie się nad dziećmi. Fałszywe zeznania dotyczą przeważnie obwiniania mężczyzn o zabronione prawem czyny natury seksualnej. Poza tym różnice w przestępczości mężczyzn i kobiet wynikają z różnych stylów obu płci, czyli gotowości do podjęcia ryzyka.

A ciężkie przestępstwa, np. zabójstwa?

W porównaniu z mężczyznami współczynnik sprawczyń zabójstw jest niewielki. Zazwyczaj są one dokonywane w najbliższym otoczeniu. Ofiarą padają w zasadzie mężowie, kochankowie, przyjaciele, znajomi lub dzieci sprawczyń. To samo zresztą dotyczy uszkodzeń ciała. Są to głównie zabójstwa z afektu. Kobiety dokonują tych czynów np. z zawiedzionej miłości, ale ostatnio pojawiły się również zabójstwa na tle ekonomicznym, erotycznym, np. usunięcie kochanki męża. Ta przestępczość ciągle ewoluuje. Warto także dodać, że w określonych sytuacjach kobiety zabójczynie wykazują się często znacznie większym okrucieństwem niż mężczyźni. Wynika z tego, że chcą im dorównać. Trzeba pamiętać, że jest to płeć silniejsza może nie w sensie fizycznym, ale psychicznym. Kobiety np. pięć razy rzadziej od mężczyzn popełniają samobójstwa, lepiej znoszą ból i cierpienie.

Jaka jest sylwetka kobiety zabójczyni?

Charakterystyczne jest, mówiąc generalnie, że przestępstw dokonują raczej kobiety po czterdziestce. Ich wykształcenie i status materialny nie mają znaczenia w etiologii zabójstw. W kryminologii istnieje teoria, że zmiany hormonalne w organizmie kobiety powstające w fazie przekwitania mogą być przyczyną utraty równowagi psychicznej, co z kolei może stwarzać większą skłonność do czynów kryminalnych. Niektórzy sądzą, że kobiety niezadowolone ze swojego życia seksualnego, chcąc spowodować stan odprężenia, dokonują kradzieży (kleptomania). Jest też inna hipoteza, że wiele sprawczyń samych padło kiedyś ofiarą przestępstw.

A sposoby dokonywania zabójstw?

Działają raczej podstępem, mniej używają środków drastycznych, broni palnej. Narzędziem rozwiązywania rodzinnych konfliktów bardzo często jest nóż.