W praktyce dość często zdarzają się sytuacje, w których pacjent zjawia się na wizycie u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (dalej: lekarz poz) przede wszystkim dlatego, że chce uzyskać skierowanie do lekarza specjalisty. Powody takiego zachowania mogą być różne. Pacjent może sądzić, że medyk wyspecjalizowany w dziedzinie obejmującej jego problem zapewni mu lepszą opiekę. Pacjent może także wiedzieć, że tylko lekarz specjalista może przepisać mu określone, interesujące go badania czy też zabiegi.
Z punktu widzenia lekarza poz skierowanie części pacjentów do lekarza specjalisty będzie bezdyskusyjne – przykładowo, jeśli lekarz uważa, że potrzebna będzie wiedza specjalistyczna z danej dziedziny albo jeśli uważa, że doświadczenie specjalisty pozwoli na dokładniejszą diagnozę. Zdarzają się jednak sytuacje, w których wizyta u specjalisty nie jest konieczna. Co więcej, lekarz poz ma świadomość tego, że w finansowanym przez państwo systemie opieki zdrowotnej, świadczenia specjalistów są limitowane. W praktyce lekarz uwzględnia więc także to, że jeśli skieruje do specjalistów pacjentów, w których wypadku nie ma takiej konieczności, to zajmą oni miejsca pacjentom bardziej potrzebującym. W niektórych sytuacjach pomiędzy pacjentem a lekarzem pojawi się rozbieżność zdań co do tego, czy wizyta u specjalisty jest konieczna. Czy w takiej sytuacji decydujący jest głos pacjenta czy lekarza ?
Skierowanie do specjalisty prawem pacjenta?
Prawną podstawę domagania się przez pacjenta skierowania go do specjalisty może stanowić art. 6 ust. 3 pkt. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (upp) z dnia 6 listopada 2008 roku. Zgodnie z tym artykułem pacjent może żądać, aby przyjmujący go lekarz zasięgnął opinii innego lekarza bądź tez zwołał konsylium lekarskie. Treść przepisu nie wskazuje wprawdzie wprost na możliwość żądania wizyty u specjalisty określonej dziedziny (posługując się jedynie zwrotem „innego lekarza"). Jednak, skoro pacjent może żądać nawet zwołania konsylium, to tym bardziej należy przyjąć, że może on domagać się skierowania do określonego specjalisty. Co więcej, to, czy pacjent może złożyć żądanie skierowania, nie jest uwarunkowane jego stanem zdrowia, wątpliwościami diagnostycznymi czy innymi przesłankami. W zasadzie więc pacjent niezależnie od swojego stanu i okoliczności może domagać się wydania mu skierowania. Za żądanie pacjenta nie będzie mogła zostać uznana wypowiedź pacjenta, w której np. pyta on lekarza czy nie będzie potrzebna wizyta u ortopedy, czy też nieśmiała sugestia, że pacjent mógłby się czuć pewniej pod opieką specjalisty. Aby uznać daną wypowiedź za żądanie, pacjent powinien w sposób wyraźny i zrozumiały poinformować lekarza, że chce otrzymać skierowanie.
Skierowanie obowiązkiem lekarza?
Przyznanie pacjentowi tak szerokiej możliwości żądania skierowania go do specjalisty nie oznacza oczywiście, że w każdej sytuacji musi ono zostać zrealizowane. Zgodnie z art. 6 ust. 4 lekarz może odmówić spełnienia żądania o ile uzna, że jest ono bezzasadne. Kiedy więc taka odmowa jest dopuszczalna? Wskazówki co do prawidłowego zachowania lekarza można znaleźć w Kodeksie Etyki Lekarskiej (KEL). Zgodnie z art. 54 KEL: „W razie wątpliwości diagnostycznych i leczniczych lekarz powinien, w miarę możliwości, zapewnić choremu konsultację innego lekarza". Zawarta w KEL dyrektywa postępowania nie ma charakteru bezwzględnego. Aby uznać, że należy zapewnić pacjentowi konsultację innego lekarza, lekarz poz musi stwierdzić istnienie wątpliwości diagnostycznych i leczniczych.
Zgodnie z art. 10 KEL lekarz nie powinien wykraczać poza swoje umiejętności przy wykonywaniu czynności diagnostycznych i leczniczych, zaś w przypadku, gdy zakres koniecznych czynności przewyższa jego umiejętności, powinien zwrócić się do bardziej kompetentnego lekarza. Jeszcze dokładniejsze wskazówki zawiera Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty (uzl).
