Wspólnik mniejszościowy a wypłata dywidendy

Szantaż korporacyjny mniejszościowych udziałowców może blokować rozwój firmy – przekonuje prawnik, Marek Świątkowski.

Publikacja: 03.02.2017 08:23

Wspólnik mniejszościowy a wypłata dywidendy

Foto: 123RF

Szantaż korporacyjny wspólników mniejszościowych może przybierać różne formy. Niekiedy głosują i skarżą do sądu uchwały zgromadzenia wspólników zmieniające umowę spółki, wyrażające zgodę na dokonanie określonych czynności czy też powołujące nowych członków organów, nawet jeżeli uchwały te nie skutkują pokrzywdzeniem samej spółki czy też wspólników mniejszościowych. Coraz częstsze są przypadki, w których wspólnicy mniejszościowi podejmują próby zablokowania, wbrew planom wspólników większościowych, możliwości rozwoju spółki, domagając się regularnego wypłacania całego wypracowanego zysku. Wypłata dywidendy niekiedy oznacza konieczność rezygnacji z planów rozwojowych przez spółkę z powodu braku wystarczających środków. Wspólnicy odgrywający rolę wiodącą zazwyczaj wykazują większą skłonność do pozostawienia zysku w spółce, podczas gdy mniejszościowi albo oczekują zwrotu dokonanej inwestycji w postaci corocznej wypłaty dywidendy, albo skarżąc uchwały zgromadzenia o pozostawieniu wypracowanego zysku w spółce, zamierzają osiągnąć dodatkowe korzyści (np. w postaci wyższej ceny za swój pakiet udziałów, którą większościowy jest skłonny zapłacić dla świętego spokoju).

Orzecznictwo sądów jest w tym zakresie stosunkowo spójne, choć wszystko zależy od konkretnych okoliczności sprawy.

Po pierwsze, wskazuje się, że nie istnieje generalny obowiązek wypłaty dywidendy. Zysk może zostać pozostawiony w spółce, jeżeli istnieją ku temu obiektywne powody albo utrwalona praktyka korporacyjna.

Po drugie, nie ulega wątpliwości, że decyzja o przeznaczeniu zysku na inne cele niż wypłata dywidendy pozostaje zasadniczo w sferze dyskrecjonalnej władzy walnego zgromadzenia (zgromadzenia wspólników). Ale skorzystanie z tego uprawnienia w konkretnym przypadku może podlegać kontroli sądu z punktu widzenia pokrzywdzenia akcjonariusza/wspólnika.

Z tym że podjęcie uchwały przez zgromadzenie wspólników głosami wspólnika większościowego samo w sobie nie jest wystarczające do przyjęcia, że narusza ona dobre obyczaje (Sąd Apelacyjny w Poznaniu, wyrok z 11 kwietnia 2013 r). Słusznie wskazał SA w Gdańsku (wyrok z 30 grudnia 2012 r.), że oceniając, czy uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza, należy uwzględnić szerszy kontekst podejmowania uchwały, w tym pozycję akcjonariusza w spółce, oraz skutki, jakie pociągnie za sobą wykonanie tej uchwały. Podejście to jest spójne z poglądem wyrażonym przez SA w Szczecinie (wyrok z 26 kwietnia 2013 r.), który uznał, że sformułowanie „uchwała (...), mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika" nie może być wykładane tylko z punktu widzenia interesów majątkowych tego wspólnika, którego treść uchwały ma dotyczyć. Wykładnia ta musi uwzględniać generalną pozycję wspólnika w ramach podmiotu korporacyjnego, którego status ekonomiczny jest tylko jednym z wyznaczników. Ocena zatem, czy kwestionowana uchwała miała pokrzywdzić wspólnika, musi być przeprowadzona w formie odpowiedzi na pytanie, czy podjęto tę uchwałę po to, by pozycję tę osłabić i w ten sposób doprowadzić do jego pokrzywdzenia, przejawiającego się także w skali korzyści finansowych, jakie wiążą się z pozycją. Z tej perspektywy zasadna wydaje się teza, że im mniejszy udział akcjonariusza w kapitale zakładowym, tym trudniejsze może być wykazanie rzeczywistego pokrzywdzenia spowodowanego odmową wypłaty dywidendy. Punktem wyjścia jest niebudzące wątpliwości założenie, że prawo do dywidendy wyraża istotę, dla której tworzona jest spółka kapitałowa z punktu widzenia jej udziałowców, czyli osób, które lokują własny kapitał, by osiągnąć z tego tytułu określone korzyści. W tym kontekście zasadność pozostawienia zysku w spółce należy rozpatrywać głównie z punktu widzenia celowości gospodarowania wypracowanym przez spółkę zyskiem (tak SA w Szczecinie, wyrok z 15 listopada 2015 r.).

Innymi słowy, przeznaczenie zysku na kapitał zapasowy pozostaje prawem wspólników w zakresie prowadzenia przez nich polityki inwestycyjnej, jednakże nie ma ono charakteru bezwzględnego. Może się zdarzyć, że musi ono ustąpić wobec uprawnienia wspólnika do dywidendy, gdy powiększanie kapitału za pomocą zysku nie ma ekonomicznego uzasadnienia. W tym samym duchu wypowiedział się SA w Warszawie (wyrok z 30 listopada 2012 r.). Uznał, że uchwała zgromadzenia wspólników przeznaczająca cały zysk roczny na kapitał zakładowy może być kwalifikowana jako krzywdząca wspólnika, jeżeli kapitał zapasowy i kapitał rezerwowy są już bardzo znaczne, a brak oznak dekoniunktury w branży, która usprawiedliwiałaby dalsze kumulowanie środków w spółce.

Innym uzasadnionym powodem kumulacji gotówki może być przyjęcie polityki rozwojowej, której następstwem jest stałe przeznaczanie zysku na cele rozwojowe. W każdym jednak przypadku polityka ekonomiczna nie może prowadzić do długotrwałego wyłączenia wspólnika od udziału w zysku, jeżeli nie ma ku temu obiektywnych powodów.

SA w Krakowie analizował szczególny przypadek „wypłaty" dywidendy przez akcjonariuszy większościowych, będących jednocześnie członkami zarządu, w formie wynagrodzenia za pełnienie tej funkcji (wyrok z 11 lutego 2015 r.). Sąd doszedł do wniosku, że jeśli spółka nie wypłaca dywidendy, mimo że jest w dobrej kondycji finansowej, a z zysku spółki korzystają większościowi akcjonariusze, będący jednocześnie członkami zarządu spółki lub jej pracownikami, to uchwała o nieprzeznaczeniu rocznego zysku do podziału między akcjonariuszy może zostać uchylona jako mająca na celu pokrzywdzenie akcjonariusza.

Na zakończenie warto jeszcze przywołać wyrok z 27 marca 2013 r. Sąd Najwyższy uznał, że do dobrych obyczajów należy poszanowanie określonej stałej praktyki podejmowania przez akcjonariuszy uchwał o przeznaczeniu części zysku na wypłatę akcjonariuszom dywidendy, gdy pozwala na to stan interesów spółki akcyjnej i jej sytuacja ekonomiczna. Zwłaszcza gdy takie uchwały były podejmowane w przeszłości, przy niezmienionych na niekorzyść spółki akcyjnej okolicznościach. Zmiana polityki w tym zakresie bez istnienia obiektywnego uzasadnienia może zostać uznana za krzywdzącą dla akcjonariuszy mniejszościowych.

Autor jest radcą prawnym, partnerem w kancelarii DZP, specjalizuje się w prawie spółek, fuzjach i przejęciach

Opinie Prawne
Marek Isański: Można przyspieszyć orzekanie NSA w sprawach podatkowych zwykłych obywateli
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Opinie Prawne
Maciej Gawroński: Za 30 mln zł rocznie Komisja będzie nakładać makijaż sztucznej inteligencji
Opinie Prawne
Wojciech Bochenek: Sankcja kredytu darmowego to kolejny koszmar sektora bankowego?
Opinie Prawne
Tomasz Pietryga: Sędziowie 13 grudnia, krótka refleksja
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Opinie Prawne
Rok rządu Donalda Tuska. "Zero sukcesów Adama Bodnara"