Eksperci: Kujmy zieloną stal, póki gorąca

Prawdziwe trzęsienie ziemi w debacie publicznej wywołało wprowadzenie limitów eksportu chipów do Polski z USA. I choć eksperci wskazują, że nasze zapotrzebowanie jest dużo mniejsze niż proponowane limity, to warto zadać pytanie: dlaczego zainteresowanie i emocje wywołują tylko niektóre gałęzie gospodarki, a nie te, których ekonomiczne znaczenie jest obecnie o wiele większe?

Dopłacamy do węgla, dopłaćmy i do stali

Tymczasem w Polsce, bez dużego rozgłosu, zaczyna się agonia konkurencyjności polskiej stali, a być może tego sektora jako całości. Prolog w postaci hutniczych protestów domagających się przejęcia przez państwo upadłej Huty Częstochowa oglądaliśmy kilka miesięcy temu.

Ostatecznie w przejęcie huty zaangażował się rząd (m.in. poprzez państwowy Węglokoks), czym być może uratuje dostawy polskiej stali dla naszego przemysłu zbrojeniowego. Flagowym produktem Huty Częstochowa są bowiem blachy grube wykorzystywane w produkcji zbrojeniowej, a także do budowy wież wiatrowych.

Na ile jeszcze doraźnych akcji ratunkowych stać polskiego podatnika? To pytanie pozostaje bez odpowiedzi, choć jedno jest pewne: inwestycyjna profilaktyka wyjdzie nam taniej niż doraźne leczenie. Takie interwencje nie zmienią też strukturalnych problemów polskich producentów stali, jakimi są wysokie ceny energii czy – w coraz większym stopniu – koszty emisji dwutlenku węgla. Stal będzie więc drożeć. Sytuacja zaczyna aż za bardzo przypominać los polskiego węgla – drogiego i dotowanego miliardami z pieniędzy podatnika. Stal jednak jest i pozostanie niezbędna dla gospodarki, natomiast węgiel energetyczny potrafimy zastąpić.

Import stali spoza Unii

Może więc trzeba zdać się na import stali spoza Unii Europejskiej? Byłby to fatalny scenariusz zarówno z powodów klimatycznych, jak i gospodarczych. Taka stal również będzie obciążona kosztami emisji dwutlenku węgla, być może nawet większymi, gdyż poza Europą produkcja stali jest często bardziej emisyjna.

Prawdopodobnie tańszą stal będziemy sprowadzać z… Niemiec, które już prowadzą kilka inwestycji w niskoemisyjne huty stali. Ponadto zerwanie łańcuchów dostaw wskutek pandemii Covid-19 czy rosyjskiej inwazji na Ukrainę, ważnego dostawcę rudy żelaza i stali dla UE, pokazuje, że nie możemy zrezygnować z krajowej produkcji strategicznych towarów.

Długoterminową profilaktyką jest więc podnoszenie konkurencyjności sektora poprzez zainwestowanie w jego dekarbonizację. Proponujemy wobec tego budowę huty zielonej stali. Szacujemy jej wstępny koszt na ponad 10 mld zł, to kilka razy mniej niż samo lotnisko w ramach CPK.

Po co nam huta stali?

Globalne zapotrzebowanie na stal, w szczególności tę niskoemisyjną, będzie rosło. Producenci aut, elementów infrastruktury stalowej, a nawet AGD, motywowani obowiązkiem podawania do publicznej wiadomości emisji dwutlenku węgla przez swoich dostawców, w tym producentów stali, będą poszukiwali partnerów handlowych mogących się pochwalić niskim śladem węglowym.

Dużych dostaw stali będzie wymagała zielona transformacja polskiej gospodarki i ambitne projekty rozwojowe – ze stali będą powstawać auta elektryczne, turbiny wiatrowe, rurociągi do dwutlenku węgla, szyny dla kolei budowanych w ramach projektu CPK lub komponenty dla pierwszej i kolejnej elektrowni jądrowej. Nie można wykluczyć, że w dobie powojennej odbudowy również Ukraina stanie się rynkiem zbytu dla europejskiej stali, jeżeli ukraińskie huty nie będą wystarczająco wydajne.

Niemcy i Holandia inwestują w huty zielonej stali

Skoro perspektywy zbytu dla stali są tak dobre, to dlaczego nie tylko w polskim, ale i w europejskim stalownictwie jest teraz tak źle? Mimo wszystko problemy te wydają się przejściowe i są związane z dużymi turbulencjami, jakim podlegały rynki stali i energii w ostatnich kilku latach. Długoterminowy trend wydaje się jednak jasny.

Trzeba się do niego przygotować i pomóc sektorowi przeczekać trudny czas. Nie bez powodu inne kraje, takie jak Holandia czy wspomniane wcześniej Niemcy, widzą nadchodzący okres prosperity dla tego sektora i ruszają z inwestycjami w huty zielonej stali. Tymczasem Polska dołączyła do globalnych liderów wśród importerów stali, a rząd na razie przygląda się, jak przejściowe problemy naszego hutnictwa przekształcają się w trwałą skazę na jego konkurencyjności. A dzięki krajowej produkcji niskoemisyjnej stali moglibyśmy stać się europejskim eksporterem tego materiału i zacząć na nim zarabiać.