Guntram Wolff: Jak przetrwać szok energetyczny

Niemcy i kraje Europy Środkowo-Wschodniej doświadczają od początku wojny nadzwyczajnego szoku energetycznego. W ciągu sześciu miesięcy ich najważniejszy dostawca gazu ziemnego, Rosja, niemal całkowicie odciął dostawy. Gaz odgrywał kluczową rolę w bilansie energetycznym regionu, zapewniając ponad 20 proc. energii. Analitycy finansowi przewidują obecnie, że jego ceny w Europie w ciągu najbliższej dekady będą znacząco wyższe niż w Stanach Zjednoczonych i w porównaniu z okresem przedwojennym.

Odpowiedź na rosyjski szantaż

To „uzbrajanie” energii przez Rosję spotkało się w dużej mierze ze stanowczą odpowiedzią i z nielicznymi wyjątkami region nie poddał się rosyjskiemu szantażowi. Trwa masowe dostosowanie systemu energetycznego. Z perspektywy makroekonomicznej szok cenowy oznacza ogromne pogorszenie warunków handlowych Unii Europejskiej i Niemiec. Nadwyżka na rachunku obrotów bieżących UE przekształciła się w deficyt po raz pierwszy od 2008 r., ponieważ Europa musiała importować energię po znacznie wyższych cenach, a kursy jej walut osłabły.

W Europie Środkowej i Wschodniej działa wielu producentów gazochłonnych towarów, którzy zostali poważnie dotknięci wysokimi cenami gazu. Wiele procesów przemysłowych opiera się bezpośrednio lub pośrednio na błękitnym paliwie jako źródle energii. Przemysł odpowiada za 27 proc. całkowitego zużycia gazu w UE, przy czym udział ten jest jeszcze wyższy w Niemczech i Europie Środkowo-Wschodniej.

Niemiecki przemysł jest złączony w sieci z tysiącami dostawców w sąsiednich krajach – Polska i Czechy to rzetelni partnerzy handlowi i źródło stabilności w czasach kryzysu. Handel z Grupą Wyszehradzką przewyższa nawet handel z Chinami. Bezpieczeństwo energetyczne w Niemczech i Europie Środkowej i Wschodniej ma zatem kluczowe znaczenie dla naszej przyszłości gospodarczej.

W Niemczech dzięki elastycznemu dostosowaniu przemysłu i gospodarstw domowych do nowych warunków ekonomicznych osiągnięto znaczne oszczędności energii, unikając przy tym przerażającej zapaści gospodarczej. Region odpowiedział również rozszerzeniem alternatywnych dostaw gazu i możliwości importu LNG.

Przepływy gazu przesunęły się z kierunku wschód–zachód na zachód–wschód. W krótkim okresie zużycie węgla rośnie. W perspektywie średniookresowej większą rolę odegrają jednak odnawialne źródła energii i w Europie Wschodniej być może energia jądrowa.

Ważne interkonektory północ–południe

Co trzeba teraz zrobić? Głównym priorytetem jest utrzymanie integralności unijnego rynku energii i transgranicznych przepływów energii. Niemcy w coraz większym stopniu pełnią rolę węzła tranzytowego dla europejskiego gazu, ponieważ światowy import LNG przez Belgię i Holandię oraz gaz z Norwegii przez Republikę Federalną zastępują przerwane dostawy gazu z Rosji.

Z badań MFW wynika, że Węgry, Czechy i Słowacja byłyby najbardziej dotknięte niedoborami dostaw ze względu na ich zależność od rosyjskiego gazu. W związku z tym bezpieczeństwo przepływów gazu jest również istotnym elementem utrzymania stabilności gospodarczej.

Norweska infrastruktura gazociągowa stała się kluczową arterią dostaw gazu do Niemiec i Europy Środkowo-Wschodniej. Hybrydowe ataki na nią mogłyby zagrozić bezpieczeństwu energetycznemu całego regionu. Biorąc pod uwagę zagrożenia dla tej infrastruktury rurociągowej, jej ochrona pozostaje priorytetem dla społeczności wojskowej i wywiadowczej.

Pojawienie się nowych interkonektorów oraz rozbudowa przepustowości LNG w krajach bałtyckich i Polsce wskazują, że interkonektory północ–południe będą odgrywać coraz ważniejszą rolę w zaopatrzeniu krajów śródlądowych Europy Środkowo-Wschodniej. Jednocześnie nowe rurociągi i przepustowość LNG w Europie Południowo-Wschodniej w połączeniu z ulepszonymi połączeniami międzysystemowymi również przyczynią się do bezpieczeństwa dostaw w regionie.

Inwestycje w infrastrukturę gazową na osi północ–południe w Europie Środkowo-Wschodniej umożliwią państwom dywersyfikację dostaw gazu poprzez infrastrukturę gazociągową m.in. z Azerbejdżanu i Algierii oraz globalnych rynków LNG. Ta nowa geografia dostaw gazu będzie również kształtować niemiecką politykę zagraniczną.