Zgodnie z art. 1 ust. 1 lit h) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, ustanowienie hipoteki podlega podatkowi. Należy zaznaczyć, że ustawa precyzyjnie ustala moment powstania obowiązku podatkowego – z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy o ustanowieniu hipoteki.
Zakładając, że czytelniczka zabezpieczyła kredyt hipoteką na własnej nieruchomości (co jest najpowszechniejszą praktyką), obowiązek podatkowy powstał już w dniu złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki. Jeżeli hipoteka została ustanowiona od razu w akcie notarialnym – umowie sprzedaży nieruchomości, obowiązek podatkowy powstał z dniem zawarcia tej umowy (z dniem podpisania aktu notarialnego). Nie ma więc żadnego znaczenia data wpisania hipoteki przez sąd do księgi wieczystej.
Zgodnie z art. 4 pkt 8) ustawy obowiązek podatkowy przy ustanowieniu hipoteki ciąży na osobie składającej oświadczenie woli o ustanowieniu hipoteki, czyli na właścicielu nieruchomości obciążanej tym prawem (w naszym przypadku na czytelniczce, a nie np. na banku, który w ten sposób uzyskał zabezpieczenie udzielonego kredytu). Podstawę opodatkowania stanowi kwota zabezpieczonej hipoteką wierzytelności. Ustawa wyróżnia dwie stawki podatkowe: 0,1 proc. kwoty zabezpieczonej wierzytelności lub stawkę kwotową 19 zł na zabezpieczenie wierzytelności o kwocie nieustalonej. Po nowelizacji ustawy o księgach wieczystych i hipotece, od 20 lutego 2011 r. standardowym zabezpieczeniem kredytu wykorzystywanym przez bank jest jedna hipoteka, która obejmuje zarówno wierzytelność istniejącą o ustalonej wartości (kwota kredytu), jak i wszelkie dodatkowe roszczenia, których wysokość nie jest znana na dzień ustanowienia hipoteki (np. wysokość odsetek, kosztów egzekucyjnych i innych opłat okołokredytowych). W takim przypadku zastosowanie ma stawka 19 zł, co zostało potwierdzone w oficjalnych stanowiskach organów skarbowych. Realizacja obowiązku podatkowego polega na wypełnieniu deklaracji podatkowej PCC-3 i zapłacie podatku w należnej wysokości w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Deklarację należy złożyć, a podatek uiścić na rzecz naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania podatnika.
Jeżeli czytelniczka nie złożyła deklaracji i nie zapłaciła podatku we właściwym terminie, a organ skarbowy nie wszczął jeszcze postępowania karnoskarbowego, czytelniczka powinna złożyć tzw. czynny żal, czyli powiadomić o fakcie właściwy organ skarbowy, jednocześnie składając deklarację podatkową i płacąc podatek z odsetkami (jeżeli są należne).
Jakub Chowaniec, prawnik Home Broker
