Genetyczne źródło młodości

Wiemy, jak zapobiec zawałom serca i udarom mózgu, a do tego opóźnić starzenie – twierdzą badacze.

Publikacja: 18.05.2016 18:37

Foto: AFP

Gdyby informacje naukowców się potwierdziły, lekarze zyskaliby potężną broń w walce z chorobami układu krążenia. Niewykluczone również, że ten sam mechanizm umożliwia regenerację tkanek.

Chodzi o białko Oct4 i kodujący je gen, który – jak dotąd sądzili badacze – przestaje być aktywny po okresie rozwoju płodowego. Naukowcy z University of Virginia (do zespołu należała również Pamela Światłowska z Uniwersytetu Gdańskiego) twierdzą jednak, że Oct4 działa w dorosłym życiu organizmu, choć nieco inaczej niż wcześniej.

Zespół dr. Gary'ego Owensa uważa, że odgrywa on decydującą rolę w formowaniu się płytki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych. To właśnie kruszenie się, odrywanie tych płytek, a następnie blokowanie światła naczyń są podstawowym mechanizmem wywołującym udary.

Zdaniem naukowców Oct4 kontroluje komórki mięśni gładkich, które w pewien sposób sklejają, stabilizują płytkę miażdżycową. Wpadli na pomysł, aby wyłączyć gen kodujący Oct4 i zobaczyć, co się dzieje z miażdżycą. W eksperymencie na zwierzętach okazało się, że płytki rosną większe, jest w nich więcej obumarłych komórek i lipidów, są mniej trwałe, a zatem bardziej niebezpieczne.

– Te wyniki mają znaczenie dla opracowania nowych metod terapeutycznych, które pomogą stabilizować miażdżycę – uważa dr Olga Cherepanova, która brała udział w tych badaniach.

Ale to nie koniec. Oct4 to jeden z czynników (obok Sox2, Klf4 c-Myc), dzięki którym udało się cofnąć dorosłe komórki organizmu do postaci przypominającej komórki macierzyste. To właśnie za odkrycie tego mechanizmu Japończyk Shinya Yamanaka otrzymał w 2012 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny.

Zdaniem badaczy z University of Virginia odgrywa rolę w uruchamianiu mechanizmu regeneracji – przyspiesza leczenie ran. Badania nad tym – jeszcze na zwierzętach – trwają w laboratorium dr. Gary'ego Owensa.

– Znalezienie sposobu na podtrzymanie ekspresji tego genu w dorosłych komórkach może mieć doniosłe znaczenie dla zachowania zdrowia i być może odwrócenia niekorzystnych efektów związanych ze starzeniem się – mówi naukowiec. – Uważamy, że to, co odkryliśmy, to tylko wierzchołek góry lodowej, jeśli chodzi o sterowanie przekształcaniem się komórek. Będzie to miało znaczenie dla walki z chorobami u ludzi oraz w medycynie regeneracyjnej. Kto wie, może się okaże, że znaleźliśmy „źródło młodości" i sposób na ożywienie zużytych komórek. Tylko czas może przynieść odpowiedź.

Nie ma jednak róży bez kolców. Wcześniejsze badania nad Oct4 oraz kodującym go u ludzi genem POU5F1 w dorosłych komórkach macierzystych nie przyniosły tak jednoznacznych wniosków. Nie brakuje naukowców, którzy uważają, że rola tego białka jest wyolbrzymiana, a rezultaty ogłaszane przez niektóre zespoły to wynik błędów w obserwacji.

Aktywizacja tego genu w tkankach dorosłych organizmów może doprowadzić do rozwoju nowotworów – o czym świadczą eksperymenty wykonane na myszach.